1. Polityczne tło kampanii
Czas dynastii Tang 624-907 może być podzielony na dwie części. Podział następuje w roku 755, gdy rozpoczęła się rebelia An-Shi (安史之乱). Rebelia An-Shi wybuchła w okresie Tianbao, za panowania cesarza Xuanzonga, który doprowadził kraj do bujnego rozkwitu, aby następnie kompletnie zatracić się w miłości do swojej konkubiny Yang Guifei (楊貴妃).
W wyniku zaniedbania swoich obowiązków, rząd, a wkrótce cały kraj, szybko popadł w chaos i degradację. Stolica cesarska wpadła w łapska Yang Guozhonga, kuzyna ww. konkubiny, a cesarz był zupełnie ślepy na incydenty korupcji spowodowane przez niekompetentnego uzurpatora. Wtedy niejaki An Lushan (703-757) rozpoczął bunt. Przed tym wydarzeniem, był dowódcą większości imperialnych sił zbrojnych. W czasie 14 lat okresu Tianbao (755 AD) An Lushan, prowadząc armię 150 000 żołnierzy, rozpoczął bunt mający zmniejszyć zasięg władzy Yang Guozhonga. Wydarzenie było niszczące dla imperium Tang - Rebelia An-Shi zapoczątkowała jego upadek. Problemy wojskowe naruszyły rozwój wewnątrz imperium, a ten negatywny wpływ rozciągnął się nawet do epoki Song.
Jest bardzo ciekawe porównać, jak ogólny stan imperium wpływał na technologię militarną i taktyki walki stosowane w obu częściach istnienia dynastii. W pierwszym okresie Imperium rozkwita, a wszystkie wojny odbywały się na peryferiach. Tak długo, jak armie walczyły na rubieżach, wojny toczyły się przeciwko koczowniczym plemionom, a najważniejsze taktyki były oparte na kawalerii. Głównymi problemami były komunikacja i zaopatrzenie.
Później, wojny stały się bardziej statyczne. Centralne siły rządowe i rebelianci walczyli w gęsto zaludnionych obszarach. Charakter wojny zmienił się w serię przeciągających się oblężeń. Oznacza to, że więcej siły roboczej był dostępny do poboru i budowy fortyfikacji, a strony konfliktu działały z bezpiecznych i dobrze zaopatrzonych baz. Celem kampanii, oprócz zabezpieczenia terytorium, stała się także polityczna kontrola nad populacją.
2. Sytuacja strategiczna
Kampania odzyskania kontroli nad prowincją Huaixi (淮西) jest bardzo dobrze udokumentowana, dlatego jest bardzo wdzięcznym przedmiotem analizy technologii wojskowych, polityki i sytuacji społecznej.
Po buncie An-Shi, prowincje Imperium Tang były zarządzane przez lokalnych wojskowych gubernatorów. Rząd centralny walczył przez wiele lat, aby przywrócić kontrolę cywilną nad tymi prowincjami. Pod koniec VIII wieku, zaledwie 7 prowincji pozostało w pełni niezależnych od cesarza. Sześć z nich zalegało skupione w północno-wschodniej części imperium, a jedna, położona w dorzeczu rzeki Huai, była otoczona prowincjami kontrolowanymi przez cesarza - była to prowincja Huaixi.
Jedyną możliwością podporządkowania separatystycznych prowincji były zbrojne kampanie. Zaraz po objęciu rządów nowy cesarz Xuanzong (宪宗) zadekretował naczelny cel swoich rządów - odzyskanie władzy w prowincji. Jej ludność według spisu podatkowego liczyła około 600 000 osób. Rzeczywista populacja szacowana jest jednak na około 1 mln. Była rządzona przez gubernatorów wojskowych, z których jeden został obalony w roku 779. Później stanowisko polityczne prowincji stało się otwarcie wrogie wobec rządu centralnego. Dołączyła ona do sześciu pozostałych prowincji w buncie trwającym w latach 781-786 . Gdy wojna, nie osiągnąwszy rozstrzygnięcia, straciła swój impet, prowincja nadal kierowała się kursem separatystycznym.
Było to bardzo kłopotliwe dla cesarstwa. Lokalizacja prowincji pozwalała na realizowanie destrukcyjnych rajdów przeciwko okolicy Wielkiego Kanału i innych części sieci komunikacyjnej imperium. Zmusiło to rząd do Tang do utrzymywania silnych i bardzo kosztownych garnizonów w sąsiednich prowincjach. Jednakże, oddzielone od innych separatystycznych prowincji sprawiało, że Huaixi było podatne na atak. Można powiedzieć, że prowincja była otoczona, a jednocześnie odcięta od ewentualnej pomocy materiałowej od pozostałych sześciu zbuntowanych prowincji.
Rząd centralny trzykrotnie próbował uruchomić kampanie przeciwko Huaixi. Pierwsza próba miała miejsce w latach 799-800 i zawiodła. Następnie władca Tang postanowił, że najbardziej pomyślnym momentem do ataku będzie zmiana władzy w Huaixi. Pierwsza okazja przyszła w roku 809, gdy władza nowo mianowanego gubernatora była nadal słaba. Aby zyskać dodatkową legitymizację swojej władzy, poprosił on rząd centralny o oficjalne uznanie jego samozwańczej nominacji. Niestety, okazja przepadła - w tym czasie armia Tang był zaangażowana w innej kampanii i dostępne siły zbrojne były niewystarczające do uruchomienia równoległej kampanii. W roku 814 trafiła się kolejna okazja - tym razem cesarz był gotów. Przygotowania logistyczne sił rządowych liczących 90 tysięcy zabrały 8 miesięcy. Prowincja Huaixi mogła zebrać około 40 tysięcy żołnierzy, by przeciwstawić się inwazji.
3. Pierwszy etap kampanii
Wojna rozpoczęła się ataku prewencyjnego armii Huaixi. Tereny przyległe do prowincji zostały napadnięte i przeszły pod kontrolę armii Huaixi. Ten ruch miał kilka celów. Jeden był przejęcie zaopatrzenia od wroga, kolejnym powodem był przeniesienie wojny poza terytorium macierzyste, aby zapobiec zniszczeniom i zakłóceniom wytwórczości i produkcji rolnej. Pierwszy etap kampanii, trwający do końca roku 816, to skuteczna obrona rebeliantów. Wojsko rządowe otoczyło prowincję i ustanowiło wokół niej pięć wojskowych obozów. Do połowy roku 815 wysiłki okazały się bezskuteczne - a przynajmniej zupełnie niewidoczne.
Z przyczyn tej sytuacji leżących po stronie rządowej to m. in.:
- Niekompetentne dowództwo armii,
- armia składała się z żołnierzy z wielu prowincji, i jedność dowodzenia była trudne do osiągnięcia. Można powiedzieć, że nie były jedno wojsko, ale grupa wojsk sprzymierzonych,
- ataki nękające ze strony dwóch innych zbuntowanych prowincji,
- wysokie obciążenie finansowe dla rządu,
- wojsko było podzielone na wiele mniejszych armii, dlatego nie mogło koncentrować się celem osiągnięcia lokalnej przewagi podczas walki z armią rebeliantów.
Po stronie armii Huaixi, przyczyny sukcesu to:
- Wysokie morale, tak długo jak nie było problemu z zaopatrzeniem,
- walka odbywała się poza granicami obszaru rebelianckiego,
- buntownicza kawaleria była bardzo silna i bardzo dobrze wyszkolona. Z łatwością mogła wymanewrować wroga korzystając m.in z krótszych linii komunikacyjnych.
4. Drugi etap kampanii: rok 817
Jak już czytelnik się domyślił, planem wojsk rządowych było wzięcie Huaixi głodem. Zbuntowana prowincja zaczęła odczuwać problemy materialne. Jej przychody z eksportu zostały odcięte, a wysiłek wojenny dodatkowo obniżył efektywność produkcyjną ludności zamieszkującej cały obszar. Na ten efekt potrzeba było więcej czasu, jednak w końcu zaczął być widoczny.
Z drugiej strony, nastąpiły zmiany w dowództwie sił rządowych. Decydującym czynnikiem było objęcie dowództwa zachodniej części armii przez nowo mianowanego Li Si (李愬). Gdy obejmował stanowisko, morale armii było bardzo niskie. Była ona całkowicie bierna, pozwalając rebeliantom na manewry taktyczne takie jak wycofanie większości sił na inne obszary.
Li Si, zamiast nierozważnie atakować bezpośrednio i aby pokazać swoje męstwo, wpierw naostrzył siekierę... czyli rozpoczął działania mające przywrócić morale żołnierzy. Starannie zaplanowane małe, ale zwycięskie potyczki i kampanie sprawiły, że żołnierze odzyskali zaufanie we własne siły.
Innym czynnikiem było pojawienie się w zachodniej armii nowych jednostek. Li Si przyprowadził ze sobą pułk 2000 jeźdźców z północno-zachodniej części imperium, byli to prawdopodobnie wojownicy tureccy. Drugą nową siłą był słynny elitarny oddział kawaleryjski zwany dabu bingma (六部兵馬).
Li Si zainicjował również nową politykę wobec dowódców i żołnierzy wroga, zachęcając ich do ucieczki na stronę rządową. Miało to szczególne znaczenie, gdy zbiegło się z brakami żywności, które na dobre rozpoczęły się zimą 816/817. W obliczu głodu i przedłużającej się wojny ludność cywilna zaczęła powoli migrować z terenu prowincji. Uchodźcy, a więc siła robocza stanowiąca o skali wysiłku wojennego, nie zostali zatrzymani przez władze rebeliantów. To był błąd, ale ich odejście dawało krótkoterminowe zmniejszenie ilości ludzi, których trzeba było wyżywić, więc dawał krótkoterminowe, pozorne korzyści. Siły rządowe postąpiły tak, jak powinny w takiej sytuacji. Powstawały obozy dla uchodźców, które oferowały bardzo dobre traktowanie zarówno wrogim żołnierzom, jak i ludności cywilnej. Taka postawa ze strony cesarstwa napędziła zjawisko ucieczek z otoczonej ścisłym kordonem prowincji.
Wkrótce nastąpił pierwszy duży sukces w sferze ściśle militarnej... chociaż może nie ściśle, bo miasto poziomu powiatowego Yancheng 郾城 zostało przejęte - lokalny gubernator poddał je bez walki i oblężenie lub walka była konieczna. W tym czasie rebelianci nadal byli militarnie bardzo silni. Wtedy Li Si przygotował mistrzowskie posunięcie. W pełnej tajemnicy poprowadził atak na stolicę rebeliantów, miasto Caizhou 蔡州. Miasto zostało zajęte w sytuacji pełnego zaskoczenia taktycznego, jakby powiedział to współczesny wojskowy. Majstersztyk. Wojna została wygrana.
5. Zakończenie walk
Bez odważnych działań generała Li Si, wojna mogła przeciągnąć się na kolejny rok. Mając perspektywę długiej i drogiej wojny, rząd Tang mógł uciec się do pokojowego politycznego rozwiązania - mówiąc prosto - do nic nie rozwiązującego kompromisu. Taki kompromis mógł oznaczać, że zbuntowana prowincja jakoś by przetrwać, może nawet doczekała zewnętrznej pomocy. Dzięki temu, że stolica prowincji została zajęte, sprawa została definitywnie rozwiązana. Terytorium Huaixi zostało podzielone i przyłączone do trzech sąsiadujących prowincji, a mieszkańcy obszaru mogli cieszyć się okresem spokojnego życia.
