Yuan Shikai zakłada nową dynastię
Yuan Shikai był wysokim urzędnikiem na dworze dynastii Qing, która rządziła Chinami od 1644 do 1911 roku. Po upadku dynastii pozycja Yuana była na tyle silna, że wymusił na Partii Narodowej (Kuomintang) nominację na prezydenta republiki. Aspiracją Yuana było proklamowanie nowej dynastii. Jego działania doprowadziły do silnego osłabienia i destabilizacji młodej republiki.
W 1913 roku konsekwentnie realizowane działania Yuan Shikaia doprowadziły do delegalizacji Kuomintangu, ucieczki Sun Yat-sena do Japonii. Choć w 1915 roku, Yuan został w końcu intronizowany, to opór dowódców wojskowych sprawił, że w następnym roku przywrócił republikę. Stan zdrowia nie pozwolił mu na dalsze działania - zmarł na skutek przewlekłej choroby w czerwcu 1916.
Okres warlordyzmu
Obalenie cesarstwa i proklamowanie Republiki Chińskiej wcale nie oznaczało, że Chińczycy mogli zabrać się do radosnej pracy zbudowania wolnej ojczyzny. Nastąpił okres 38 lat chaosu, zupełnie jak przy upadku innych historycznych dynastii. Osobą, której działania doprowadziły do destabilizacji młodej republiki, był Yuan Shikai.
Natychmiast po obaleniu cesarstwa posłuszeństwo wypowiedziały niemal wszystkie prowincje. Wśród nich był zarówno Tybet, jak i Mongolia.
Japońska inwazja i powstanie Mandżuko
Słabość sąsiada była widoczna dla Japończyków. Mieli oni ambicje ekspansji swojego imperium poza macieżysty archipelag. Jeśli obserwować bieg wydarzeń od końca XIX wieku, to pierwszym krokiem japońskim było wygranie wojny japońsko-chińskiej i przejęcie Formozy obecnie Tajwan).
Drugim krokiem było przejęcie protektoratu nad Koreą, co miało miejsce w 1905 roku po wygranej wojnie z Rosją. Powstała Armia Kwantuńska, której zadaniem była ochrona strategicznej linii kolejowej, zwanej Koleją Południowo-mandżurską. Koreę zaanektowano w 1910 roku.
Trzecim krokiem było zajęcie Mandżurii. Jako casus belli wykorzystano tzw. incydentu mukdeński, do którego doszło 18 września 1931. Armia Kwantuńska zajęła z zaskoczenia całą Mandżurię, a w lutym następnego roku proklamowano marionetkowe państwo Mandżuko.
Czang Kai-szek i komuniści
Czang Kaj-szek Generalissimus Chang Kaj-szek to od roku 1928 przywódca a później prezydent Republiki Chińskiej
Po śmierci Sun Jat-sena, czyli Ojca Narodu, wodzem Republiki Chińskiej został generalissimus Chang Kaishek. Musiał on walczyć na wiele frontów: z warlordami w północnej części kraju, Japończykami oraz komunistyczną konkurencją.
Republika była tworem bardzo chwiejnym. Nawał problemów, z jakimi musiała się zmierzyć, był zbyt duży. Choć podejmowano prawidłowe decyzje strategiczne i ekonomiczne, nie dało się ich wcielić w życie. Czang Kai-szek często stawał przed nierozstrzygalnymi dylematami. Jednym z największych błędów było skalanie się kooperacją z Japończykami w celu walki z lokalnymi watażkami na północy. Komuniści dopilnowali, aby wieść o tej współpracy w maksymalnym stopniu zraziła ludność. Sami komuniści prowadzili walkę ściśle wedle reguł "zdobywania serc i umysłów," co w końcu dało rezultaty w postaci zwycięstwa nad siłami Rządu Narodowego.
Przegrana wojna domowa
Komuniści przeważyli w ciągnącej się latami wojnie domowej. W 1949 roku Rząd RCh podjął decyzję o ewakuacji na wyspę Tajwan. Na wyspę wywieziono wszystko, co się dało z dziedzictwa narodowego. Uciekli na nią przedstawiciele administracji cywilnej i wojskowej, o ile mogli, to z rodzinami, a także ci mieszkańcy przyległych prowincji, którzy zdecydowali uciec przed komunistami.
Porażka wydawała się tymczasowa, a może trudno było pogodzić się z jej nieodwracalnością. Jeszcze w 1952 roku Chang Kai-szek wygłosił w słynnym przemówieniu na wyspie Jinmen (ang. Kinmen) słynną frazę "nie zapomnij, co zdarzyło się w Ju." Jest to nawiązanie do przebiegu pewnej starożytnej wojny, w czasie której wydarzył się epizod zbliżony nieco do obrony Częstochowy znanej z kart powieści Sienkiewicza.
Ale sytuacja ustabilizowała się - Rząd RCh nie był w stanie zmontować inwazji i powrotu na kontynent, a Armia Narodowo-wyzwoleńcza pod wodzą Mao Zedonga nie zdołała przełamać obrony Tajwanu i kilku przylegających wysepek. Było tak głównie dzięki pomocy Amerykanów, którzy odcięli Chang Kai-szeka od pomocy uznając jego sprawę za przegraną już w roku 1949, ale aktywnie wspomagali go już po wybuchu wojny w Korei.
I tak właśnie na tą chwilę kończy się to, co nazywam historią, a zaczyna polityka.
Nazwa Republiki Chińskiej
Sprawa tego, jaki status ma Tajwan i jak to określać w sytuacjach oficjalnych i publikacjach, jest tematem drażliwym i bardzo delikatnym. Minęły już czasy, gdy na każdy "występek" druga strona reagowała równie emocjonalnie jak Facebook na wieść o powstaniu portalu ze słowem face lub book w nazwie.
Aktualnie można przyjąć, że na terenie Chin funkcjonują dwa ośrodki polityczne. Jeden to Republika Chińska administrująca wyspą Tajwan i niektórymi częściami przylegającej kontynentalnej prowincji Fujian (np. wspomniana wyspa Jinmen). Drugim ośrodkiem politycznym jest rząd w Pekinie.
Republika Chińskia 1912–:
Zhōng huá mín guó 中華民國 Obalenie dynastii Qing; Sun Jat-sen i proklamowanie Republiki Chińskiej
Chińska Republika Ludowa 1949–:
(中華人民共和國 – Zhōng huá rén mín gòng hé guó)
