W tym dokumencie:
1. O Konfucjuszu i jego słowach,
2. Dialogi konfucjańskie – po polsku,
3. Dialogi konfucjańskie – po angielsku i chińsku.
-charbox-
-charbox-
-charbox-
Tekst składa się z dwudziestu rozdziałów podzielonych na poszczególne sentencje i dykteryjki. Są to zapisy nauk mistrza sporządzone po jego śmierci – przyjmuje się, że przez drugie pokolenie jego uczniów.
Dialogi konfucjańskie po polsku
Fragmenty Dialogów konfucjańskiich zaprezentowane poniżej przepisane są z różnych źródeł, m.in. z książki „Aforyzmy chińskie” tłum. z języka chińskiego Mieczysław Jerzy Künstler, PIW, Warszawa 1977 oraz „Dialogi konfucjańskie”, Ossolineum 1976, a także z oryginalnych wydań w języku chińskim.
Księga I
父在, 觀其志; 父沒, 觀其行; 三年無改於父之道, 可謂孝矣。 (1.11)
Kto za życia ojca baczy na wolę jego, a po śmierci postępuje wedle jego wzoru i przez trzy lata w sposobie postępowania niczego dnie odmieni, ten może być nazywany nabożnym synem.
Księga II
(2.3)
Lud od zła stroni, choć nie wie, co to wstyd gdy się nim poleceniami kieruje, a karami zrównać się go stara. Lecz wie on co to wstyd i prawym się staje, gdy się nim cnotą kieruje, a obyczajami zrównać się go stara.
子曰：「吾十有五而志于學, 三十而立, 四十而不惑, 五十而知天命, 六十而耳順, 七十而從心所欲, 不踰矩。」 (2.4)
Gdy miałem lat piętnaście, skupiłem swe wysiłki na nauce. Gdy osiągnąłem lat trzydzieści, ustaliły się me zasady, zaś w wieku lat czterdziestu nie znałem już wahań. W wieku lat pięćdziesięciu pojąłem wolę Niebios. Gdy osiągnąłem wiek lat sześćdziesięciu, rozumiałem wszystko, co się kryło za tym, co mówiono mi. Dopiero gdy dożyłem lat siedemdziesięciu, mogłem iść za pragnieniami mego serca nie przekraczając przy tym żadnej z reguł.
子曰：「温故而知新, 可以爲師矣。」 (2.11)
Kto nabytą wiedzę pielęgnuje, a nową bez ustanku zdobywa, ten może być nauczycielem innych.
君子不器 (2.12)
Szlachetny nie jest naczyniem.
Szlachetny winien znać wiele sztuk i posiąść wiele umiejętności; nie może być jak zwykłe narzędzie, które ma tylko jedno zastosowanie.
子曰：「學而不思則罔, 思而不學則殆。」 (2.15)
Bezużyteczną rzeczą jest uczyć się lecz nie myśleć, a niebezpieczną myśleć, a nie uczyć się niczego.
子曰：「由、誨女知之乎。 知之爲知之, 不知爲不知, 是知也。」 (2.17)
Kiedy coś wiesz – stój przy tym, a kiedy czegoś nie wiesz – przyznaj, że nie wiesz. Oto jest wiedza.
Brakiem odwagi jest wiedzieć co prawe, lecz tego nie czynić.
O sprawach dokonanych nie należy rozprawiać. Nie należy też rad udzielać, gdy rzecz już zbyt daleko zaszła, ani wyrzutów czynić, gdy już coś minęło.
Człowiek szlachetny, który ma światem kierować, niczego z uporem trzymać się nie powinien ani niczego z góry odrzucać, a zawsze stawać po stronie tego, co prawe.
Nie smućcie się, że nie piastujecie stanowisk. Troszczcie się o to, by być stanowisk godnymi.
Nie smućcie się, że nikt was nie zna. Troszczcie się o to, byście byli godni poznania.
Księga III
(w przygotowaniu)
Księga IV
子曰：「見賢思齊焉; 見不賢而内自省也。(4.17)
Gdy widzisz mędrca, myśl o tym, by mu dorównać. Gdy widzisz tego, komu brak rozsądku, zastanów się nad sobą samym.
子曰：「事父母几諫。見志不從, 又敬不違, 勞而不怨。」(4.18)
Gdy rodzicom swym służysz, łagodnie ich napominaj. Jeśli zaś widzisz, że postanowili oni nie usłuchać rady, z tym większym jeszcze szacunkiem ponawiaj przestrogi. I nawet gdyby ci karę naznaczyli, nie waż się przeciw nim się burzyć.
Księga VII
子曰: 非生而知之者, 好古敏以求之者也。(7.19)
Mistrz powiedział: Nie jestem mądry z przyrodzenia. Jedynie kocham studiowanie starożytnych nauk i ciężko pracuję, aby według nich postępować.
Pozostałe sentencje (nieposortowane)
Ucz się tak, jak byś niczego jeszcze nie osiągnął, i lękaj się, byś nie stracił tego, co już masz.
Wszystko jest w ruchu jak płynący strumień, co nie zatrzymuje się ani w nocy, ani w dzień.
Jeśli usypując pagórek, przerwiesz robotę, gdy zaledwie jednego kosza ziemi do jego ukończenia brakuje, to jakbyś pagórka nie usypał. Jeśli chcąc ziemię wyrównać, jeden kosz gruzu w rozpadlinę wsypałeś, toś już pracę rozpoczął.
Zaniechać nauki to jak zaprzestać usypywania góry wtedy, gdy tylko kosza ziemi brak do ukończenia dzieła. Lecz uczyć się dalej, to jakby zasypywać nierówności gruntu, gdy dopiero kosz jeden został wysypany.
Ci, którzy się uczą, podobni są do roślin. Zdarza się bowiem, że roślina zakiełkuje, ale nie rozkwitnie; zdarza się też, że zakwitnie, ale owocu nie wyda.
Czyż można słusznej nie wysłuchać rady? Ważniejsze jest jednak to, by jej wysłuchawszy zmienić to, co złe.
Z tego, że ktoś o cnotach rozprawia, nie można wnosić, że sam cnoty posiadł.
Człowiek szlachetny stara się, by inni byli dobrzy. Prostak czyni odwrotnie.
Każdy potrafi skarg wysłuchać. Kto jednak zdoła sprawić, by skarg nie było.
Człowiek cnotliwy dobre wypowiada słowa. Ale nie zawsze ten, co dobre powiedział słowo, jest cnotliwy.
Kto dostrzegłszy zysk o prawości pomyśli, kto w niebezpieczeństwie gotów życie ryzykować i po latach nie zapomina o swoich przyrzeczeniach, ten jest człowiekiem doskonałym.
Kto się nie waha czynić wielkich obietnic, temu trudno przyjdzie się z nich wywiązać.
Szlachetny wielkie sobie stawia cele, prostak ku małym zdąża.
Człowiek szlachetny nie szafuje obietnicami, lecz czyni więcej, niż przyrzekł.
Jeśli dobrem odpłacisz za zło, czym za dobro się odwdzięczysz.
Jeśli nie będziesz nauczał kogoś, kto na to zasługuje, zgubisz człowieka. Jeśli nauczasz kogoś, kto na to nie zasługuje, trwonisz tylko swą wiedzę.
Cieśla, który chce dobrze robotę wykonać, musi wpierw naostrzyć swe narzędzia.
Szlachetny człowiek wymaga od siebie. Prostak od innych.
Czego sam nie pragniesz, nie czyń drugiemu.
Prawdziwym błędem jest błąd popełnić i nie naprawić go.
Szlachetny troszczy się o swe cnoty, a nie o to, że mu w biedzie żyć przyszło.
Służąc władcy myśl wpierw o swoich obowiązkach, a potem o wynagrodzeniu.
Tylko bardzo mądrzy i zdecydowani głupcy niczego w swym postępowaniu nie zmieniają.
W dawnych czasach szaleńcy byli prostoduszni, dziś i oni są krętaczami.
Błędy człowieka szlachetnego są jak zaćmienie słońca lub księżyca. Widzi je każdy.
Jeśli się tylko przyjżeć temu, na czym ktoś opiera swe czyny; jeśli przypatrzeć się temu, z czego się one wywodzą i zbadać to, co mu zadowolenie daje, to czyż człowiek ten zdoła ukryć, kim jest w istocie?
Szlachetny działaniem wyprzedza swe słowa, a postępowanie jego zgodne jest z tym, co powiedział.
Szlachetny każdą rzecz z różnych stron widzi i nie ma uprzedzeń. Prostak rzecz z jednej strony widzi i kieruje się uprzedzeniami.
W państwie rządzonym dobrze – wstyd być biednym; w państwie rządzonym źle – jest chańbą być bogatym.
Człowiek potyka się o kretowiska, nie o góry.
Wielu szuka szczęścia ponad ludzką miarę, inni poniżej jej, lecz ono znajduje się obok człowieka.
Kto trzęsie drzewem prawdy, temu padają na głowę obelgi i nienawiść.
[...] Gdy Tsy-Sy został starostą, dałem mu sam 900 miar ziarna. A gdy daru nie chciał przyjąć, powiedziałem do niego: Nie odmawiaj! Daj to ziarno ubogim z twych siół, wiosek i zaścianków.
[...] Tak miłował naukę, że nie wzdragał się nawet uczyć od niżej od niego postawionych.
Gdy w trójkę z kimś idę, z pewnością mych towarzyszy wezmę za nauczycieli: Wezmę, co jest w nich dobre, i wedle tego postępować będę, zaś to co w nich złe, postaram się również w sobie samym poprawić.
Szlachetny podnosi zalety ludzi, a nie podkreśla ich przywar. Prostak czyni odwrotnie.
Szlachetny kocha zgodę. lecz nie jest bezkrytyczny. Prostak jest bezkrytyczny, ale bynajmniej nie jest zgodny.
Co sądzić o człowieku, którego kochają wszyscy w jego wiosce? Nic to jeszcze nie znaczy. A co sądzić o takim, którego wszyscy w wiosce nienawidzą? Mistrz powiedział: Nic to jeszcze nie znaczy. Dobrze by o nim świadczyło, gdyby go kochali wszyscy dobrzy, a wszyscy źli nienawidzili.
Szlachetny odznacza się godnością, lecz nie dumą. Prostak bywa dumny, choć brak mu godności.
Mąż uczony, który się zadowala życiem jeno w domowym zaciszu, nie jest wart tego miana.
Kto posiadł cnotę, ma też i dar słowa. Nie znaczy to jednak, że każdy, kto posiadł dar słowa, cnotę posiadł.
Szlachetny jest opanowany i obce mu są swary. Nie unika on ludzi, lecz z żadną grupą się nie wiąże.
Słowa powinny myśli jasno wyrażać.
Z natury ludzie są sobie bliscy. To, co ich od siebie oddala, to przyzwyczajenia.
Kto dzień w dzień uświadamia sobie, czego jeszcze nie osiągnął, a w ciągu miesiąca nie zapomina tego, czego się nauczył, o tym rzec można, że naukę umiłował.
Polskie wydanie: Dialogi Konfucjańskie, przełożyli z chińskiego i opatrzyli przypisami Krystyna Czyżewska-Madajewicz, Mieczysław Jerzy Kunstler, Zdzisław Tłumski, Ossolineum 1976
