Język chiński

To, co my, Polacy, określamy językiem chińskim, jest tak naprawdę pewną grupą języków o wspólnym pochodzeniu historycznym, a którą posługiwała się chińska grupa etniczna Han. Z punktu widzenia lingwistyki, są to odrębne języki, jedn...

Chiny i język chiński?

-ilustracja-
To, co my, Polacy, określamy językiem chińskim, jest tak naprawdę pewną grupą języków o wspólnym pochodzeniu historycznym, a którą posługiwała się chińska grupa etniczna Han. Z punktu widzenia lingwistyki, są to odrębne języki, jednak – głównie z powodów politycznych, mają rangę jedynie dialektów.

Chiny – język urzędowy

Oficjalnym językiem Chińskiej Republiki Ludowej jest Putonghua, czyli mowa powszechna, po angielsku określana jako Mandarin Chinese. Jest to język stworzony sztucznie. Wywodzi się z jednego z czterech dialektów, którymi posługiwano się w Pekinie.

Chińczycy rozróżniają pojęcia języka mówionego i słowa pisanego inaczej niż ludzie z Zachodu, dlatego polskie słowa „Język chiński” mogą odnosić się do jednego z poniższych określeń:

dosł. „Mowa Hanów”, (ang. „Chinese speech” ) 漢語[汉语] Hànyǔ

Han to grupa etniczna a także nazwa dynastii Han; yu to mowa, dialekt. Tego określenia używa się często w Singapurze. Podręczniki do nauki języka chińskiego, wydawane w Chinach, mają w tytule te właśnie znaki. Instytucje nauczające języka chińskiego obcokrajowców mają w swoich nazwach właśnie to określenie.

dosł. „mowa urzędników” 官話[官话] guānhuà

To zaś określenie używano niegdyś się ze względu na to, iż urzędnicy cesarscy posługiwali się tym dialektem przy wykonywaniu czynności służbowych w prowincjach odległych od Pekinu. Od „mowy urzędników” powstało angielskie Mandarin Chinese – czyli język mandarynów (mandaryn to członek klasy erudytów, z których rekrutowano urzędników cesarskich).

Putonghua dosł. „wspólna mowa" 普通話[普通话] Pǔtōnghuà

Określenie na obecny mówiony język chiński, przyjęty za język oficjalny w całym ChRL.

dosł. „język narodowy” 國語[国语] Guóyǔ

Określenie używane od początku XX wieku. Po obaleniu ostatniego cesarza Qing w 1911 zaczęto promować język ogólnonarodowy.

Obecnie używane często na Tajwanie w odniesieniu do języka mówionego, który poza niewielką grupą różnic, jest tożsamy z Putonghua. W Chinach na kontynencie język Putonghua określa się często jako guoyu, aby odróżnić go od dialektów, którymi Chińczycy posługują się w rozmaitych częściach Chin.

Mowa i pismo chińskie:

dosł. „pismo i język Państwa Środka” zhong – środek, wen – język, kultura, edukacja. 中文 Zhōngwén

W chwili obecnej znaki te oznaczają dialekt mandaryński oraz wszystkie używane przez Chińczyków znaki – czyli nie tylko język mówiony, ale i pisany. Znak Wen oznacza nie tylko język, ale i kulturę, edukację, cywilizację. Określenie używane głównie przez obcokrajowców i nauczycieli języka chińskiego. Gdy Chińczyk na pyta się obcokrajowca, czy ten potrafi mówić po chińsku, używa najczęściej (obok „guoyu” ) WŁAŚNIE TEGO określenia. Powie on: 你會說中文嗎? (Ni hui shuo zhongwen ma?)

dosł. „Język mówiony” 中國話[中国话] Zhōngguóhuà

Rzadko używane określenie na język mówiony. Używane sporadycznie w Chinach w obecności obcokrajowców w odniesieniu do języka mówionego.

Dialekty i pismo chińskie:

Należy odróżnić pojęcia systemu zapisu oraz języka mówionego. Język chiński w zapisie bazuje na dialekcie pekińskim (jednym z czterech używanych w Pekinie). Dialekty kantoński, tajwański (odmiana dialektu Min'nan, którym mówi się w prowincji Fujian) i szanghajski używane są czasami w prasie i literaturze.

Znaki tradycyjne używane są na Tajwanie, w Hongkongu i w Makao, a uproszczone w Singapurze oraz w Chinach Kontynentalnych. Przy czym znakami tradycyjnymi na Tajwanie zapisuje się język chiński standardowy (putonghua), a w Hongkongu dialekt kantoński. W Hongkongu i na Tajwanie używa się WARIANTÓW niektórych znaków – których pisownia jest nieco rozbieżna. W Chinach Kontynentalnych dialekty (tak jak dialekt kantoński) zapisywane są oczywiście za pomocą znaków uproszczonych.

Język chiński – najważniejsze dialekty

Dialekty mandaryńskie

Posługuje się nimi „z domu” około 70% Chińczyków – głównie na północy, zachodzie i w centrum Chin. Inne ważne dialekty to:

Dialekt kantoński (Guangdonghua 廣東話, lub czasami Yuè 粵)

Polska, a także angielska nazwa wywodzi się od nazwy stolicy prowincji Guandong – Kantonu (Guangzhou 廣州). Występowanie: Mówi się nim w prowincji Guangdong (廣東), także na terytorium Hongkongu – razem ok. 80 mln użytkowników.

Dialekt szanghajski (też: język Wu – Wuhua 吳話 albo Wuyu 吳語, czasami nazwa odnosi się do całej grupy dialektów)

Uwaga: Ze względu na dominującą rolę Szanghaju w chińskim rynku wydawniczym, niektóre znaki (dotyczy to zwłaszcza nazw), są transkrybowane na język angielski z użyciem właśnie tego dialektu. Prowadzi to często do kłopotów ze znalezieniem oryginalnych znaków pisma chińskiego. Występowanie: Mieszkańcy niżej położonej części doliny Yángzi wliczając w to samą metropolię Szanghaj – 80 mln użytkowników

Foochow (albo Północny Min: Minbeihua 閩北話 )

z półn. części prowincji Fujian. Czasami Chińczycy nazywają od nazwy stolicy prowincji Fúzhōuhuà 福州話. Ang. Foochow lub czasami Hokchiu).

Hokkien (lub Południowy Mĭn, lub Mĭnnánhuà 閩南話 w połudn. Fujian i na Tajwanie.)

Angielska i polska nazwa biorą się z wymowy nazwy prowincji w lokalnym dialekcie. Czasami całą grupę dialektów określa się jako „Fukińskie” „Tajwańskie,” i „Amojskie” od lokalnej wymowy nazwy nadmorsiego miasta Xiamen wymawianej jako 廈門 ē-mnĝ – Amoy w prow. Fujian. Występowanie: południowo zachodnie Chiny oraz Tajwan i Hainan)

Dialekt tajwański w transkrypcji pe̍h-oē-jī: Tâi-oân-oē or Tâi-gí; Táiyǔ 臺語 (台语) lub Táiwānhuà 臺灣話(台湾话)

To jeden z wariantów dialektu Hokkien. Przez większość badaczy uważany za odrębny język, choć niektórzy klasyfikują go jako dialekt języka chińskiego. Posługuje się nim ok 70% populacji Tajwanu. Język uważany za natywny język grupy etnicznej Hoklo, będącej odłamem grupy etnicznej Han pochodzącej z południa prowincji Fujian. Jest to jeden z dialektów Minnan.

Xiāng lub Xiānghuà (湘話)

Występowanie: prowincja Húnán

Hakka (Kèjiāhuà 客家話)

Występowanie: w niektórych częściach prowincji Guăngdōng i Fújiàn, a także na Tajwanie. Razem około 40 mln użytkowników.

Romanizacje, pinyin i alfabety fonetyczne

Pīnyīn (拼音 = dobierać dźwięk) to romanizacja języka chińskiego stosowana w ChRL od 1958 roku. Została ona uznana przez ONZ jako oficjalna romanizacja języka chińskiego. Polska przyjęła ją w 1981 roku. Inne romanizacje, np. system Wade-Giles'a były i są powszechnie używane, zwłaszcza w literaturze amerykańskiej. Ich równoległa koegzystencja powoduje wiele zamieszania i nieporozumień przy pisowni i tłumaczeniu nazw oraz w opracowaniach tekstów starożytnych. Bopomofo (in. Zhuyin zimu) to skrypt fonetyczny używany do zapisu wymowy języka chińskiego na Tajwanie, gdzie uczony jest w szkołach do dnia dzisiejszego.

Klawiatura z nadrukowanymi znakami skryptu bopomofo (prawy górny róg klawiszy).

Więcej o transkrypcji Pinyin tutaj.

Tony

Język chiński jest językiem tonalnym. Oznacza to, że intonacja jest integralną częścią znaczenia sylaby. Więcej informacji o tonach i wymowie tutaj.

Znaki chińskie i alfabet chiński

Nie istnieje coś takiego jak alfabet chiński, gdyż znaki pisma chińskiego nie reprezentują dźwięków. W języku chińskim można doliczyć się ponad dziewięćdziesięciu tysięcy znaków, wraz z ich wariantami. W życiu codziennym, nawet do czytania gazet i książek, wystarcza jednak znajomość 2-5 tysięcy znaków. Do biegłego czytania tekstów potrzebna jest znajomość ok. 10-15 tysięcy znaków. Współcześnie, powszechnie stosowany jest system pisowni wg którego znak musi mieścić się w zarysie kwadratu.

Reforma pisma, w czasie której usystematyzowano i uporządkowano pismo miała miejsce za panowania dynastii Han, stąd też często współczesne znaki chińskie, w odróżnieniu od skryptów używanych wcześniej, określa się słowem hanzi, czyli „znak han”.

O sposobie pisania znaków dowiesz się tutaj.

O tym, jak przetłumaczyć imię na język chiński dowiesz się tutaj.

Język chiński – znaki tradycyjne i uproszczone

Począwszy od lat dwudziestych XX wieku pismo chińskie zaczęto reformować w sposób uporządkowany. Część znaków została uproszczona. Niektóre warianty zostały usunięte z oficjalnego użycia, choć ich używanie nadal jest praktykowane. Niekiedy znaki uproszczone są w rezultacie bardziej skomplikowane niż znaki oryginalne. Ta reforma pisma, pierwsza od dwóch tysięcy lat, nie była pojedynczym wydarzeniem, ale procesem.

Wcześniej zasoby znaków ulegały ciągłej ewolucji, powstawały warianty, zmieniała się ilość kresek. Niekiedy też znaki różniły się w zależności od regionu występowania. Znaki różnią się też od siebie sposobem zapisu w zależności od tego czy są pisane ręcznie, czy też drukowane.

W Chinach Kontynentalnych używa się pisma uproszczonego, to znaczy uwzględniającego wszystkie uproszczone znaki. Na Tajwanie i w Hong Kongu używa się znaków tradycyjnych. Nie uwzględnia się tam reform pisma wprowadzanych przez władze Chin po roku 1949, choć często ludzie (także wykładowcy uniwersyteccy) posługują się nimi dla wygody.

Więcej na ten temat tutaj.

Język chiński w komputerze

Współcześnie wszystkie systemy operacyjne wyświetlają i obsługują znaki chińskiego pisma. Istnieje wiele sposobów wprowadzania chińskich znaków w komputerze. Kilka najpopularniejszych prezentujemy tutaj. Glify tradycyjne (używane na Tajwanie i w Hongkongu) oznaczane są stroną kodową BIG5, glify uproszczone (używane na kontynencie) mają stronę kodową GB. Łącznie istnieje 7 odmian kodowania chińskich znaków w komputerze. Wszystkie one obecnie są przestarzałe, gdyż kodowanie UTF-8 rozwiązuje wszystkie problemy z wyświetlaniem znaków chińskich.

Prawidłowe wyświetlanie znaków pisma chińskiego w systemie Windows będzie możliwe jeśli są zainstalowane odpowiednie czcionki, np. Arial Unicode MS (są w pakiecie biurowym Microsoft Office 2000), bądź bezpłatne STFangsong (do ściągnięcia z wielu miejsc).

Polubienia: 0

Artykuły z tego samego okresu historycznego: brak wskazanego okresu

Powiązane artykuły: 3

Gramatyka języka chińskiego

Gramatyka języka chińskiego

Artykuł podporządkowany tematycznie

Partykuły zliczające liangci (量詞) to znaki wspomagające wyliczanie przedmiotów. Partykuł tych jest bardzo wiele – każda z nich odnosi się do innego typu przedmiotu. Same znaki często są zwykłymi rzeczownikami.

Przeczytaj...
Pismo chińskie

Pismo chińskie

Artykuł podporządkowany tematycznie

Historia chińskiego pisma liczy sobie trzy tysiąclecia. Przewidywaniu przyszłości służyły najstarsze zachowane zabytki - inskrypcje wróżebne na kościach i skorupach żółwi. Pismo szybko zaczęło służyć do zarządzania coraz bardziej skomplikowanymi organizmami państwowymi.

Przeczytaj...

Języki chińskie to języki tonalne. Oznacza to, że intonacja jest integralną częścią znaczenia każdej wypowiadanej sylaby. Europejczycy przyzwyczaili się do tego, iż intonacja przenosi dodatkowy przekaz emocjonalny. W językach chińskich jest niestety inaczej. Intonacja, z jaką wypowiemy sylabę, może zasadniczo zmienić jej znaczenie.

Przeczytaj...

Komentarze:

Nie ma komentarzy

Napisz swój komentarz

Imię lub nick - obowiązkowe dla niezalogowanych
Obowiązkowy dla niezalogowanych

Zabezpieczenie antyspamowe:

  1. w pole Dobry Pomysł! wpisz 16 pomnożone przez przez 2.
  2. Możesz wstawić jeden link, ale to opóźni publikację komentarza. Dwa i więcej nie da rady.
  3. Komentarz przechodzi bez moderacji, jeśli ostatnią jego frazą jest Kartagina musi zostać zniszczona po łacinie.

Kup książki twórcy Chiny.pl

Oni albo my! Tom 2

Starannie skomponowany pakiet wiedzy, który pozwoli zrozumieć logikę konfliktów na Bliskim Wschodzie. Główny motyw to kwestia przetrwania Izraela, amerykańskiego zatapialnego lotniskowca, zakotwiczonego kilkaset kilometrów od największych na świecie złóż ropy naftowej.

Oni albo My!

Błyskotliwie napisana wizja konfliktu Chin i Stanów Zjednoczonych. Autor prezentuje wgląd w pełne spektrum konfliktu: od motywacji ideologicznych po zaciekłe zmagania o kontrolę nad dostępem do krytycznych surowców.

Wzorce zwyciężania tom 2

Studium historycznych bitew, które zaważyły na losach świata. Autorzy wyliczają błędy i błyskotliwe posunięcia stron, pokazując przy tym jak u obu walczących stron przebiegał proces uczenia się na błędach własnych i przeciwnika. Tom towarzyszy książce „Oni albo my!”, traktującym o walce o władzę nad światem między Ameryką i Chinami

Wzorce Zwyciężania tom 1

Studium historycznych analiz potyczek, bitew i operacji militarnych. Autorzy analizują je tak, aby czytelnik mógł z pozytywnych i negatywnych doświadczeń nauczyć się osiągać sukces militarny w każdej sytuacji.

Prawidła geopolitycznej gry o przetrwanie

Praca, w której sam autor i zaproszeni eksperci prezentują swoje wizje prawidłowości geopolitycznych, okraszając je przykładami z kart historii i wydarzeń współczesnych. W środku 43 mapy i 29 zdjęć oraz ilustracji, które pomogą zrozumieć zawiłą logikę zmagań między mocarstwami.

Siły psychohistorii

Podobnie jak w bestsellerze 36 forteli jest to studium oraz dziesiątki przykładów. • Temat poradnika: dostrzeganie ukrytych prawidłowości i przewidywanie przyszłych zdarzeń. Anegdoty o mistrzach obserwacji rzeczywistości i mistrzach zmieniania myśli w czyn.

Traktat Sztuka wojny

Traktat Sztuka wojny w wizjonerskim przekładzie i z omówieniem Piotra Plebaniaka. Język przekładu stylizowany na piękną staropolszczyznę.

Chiny 一 Pulsujący matecznik cywilizacji

Zbiór 81 maksym i przysłów, z pomocą których zrozumiesz esencję chińskiej historii: poznasz czyny i uczucia ludzi, których losy i czyny są tworzywem chińskiej państwowości i aspiracji imperialnych. Galeria zdjęć artystycznych

Sun Zi i jego Sztuka wojny

Traktat Sztuka wojny w przekładzie Piotra Plebaniaka bezpośrednio z chińskiego języka klasycznego, stylizowany na piękną polszczyznę Sienkiewicza. Do tego wizje wojny i konfliktów prof Bralczyka i ponad 20 innych mistrzów oraz ekspertów.

Opowieści z dawnych Chin

Zbiór pięknych, pełnych pozytywnej energii opowieści oraz skłaniających do zadumy legend i anegdot, który pomoże ci zrozumieć kulturę i historię Państwa Środka.

Drogi wędrownych doradców

Pięknie ilustrowany zbiór 81 maksym układających się w wizję starożytnych artystów, poetów i ludzi czynu, których zbiorowy wysiłek stał się fundamentem chińskiej cywilizacji. Galeria zdjęć artystycznych

36 forteli

Podręcznik budowania obrazów mentalnych i dziesiątki anegdot historycznych — ze wstępem Andrzeja Sapkowskiego

Starożytna mądrość chińska

Zbiór 81 sentencji i cytatów, które są jednocześnie kluczem do zrozumienia chińskiej mentalności i chińskiej kultury

Kalendarz geopolityczny

Kalendarz nabiurkowy 210×105 mm. Każdy miesiąc to prawidło geopolityczne i powiązane z nim zdjęcie oraz komentarz. Całość to zbiór wyjątkowych spostrzeżeń skomponowanych przez Piotra Plebaniaka.