Jedwab

1. Hodowla jedwabników

Nić jedwabną uzyskuje się z kokonów, które wytwarzają gąsienice pewnych motyli, przez kilkanaście dni przed przepoczwarzeniem się w dorosłego owada. Z jednego kokonu otrzymuje się nić o grubości kilku-kilkunastu mikronów, której długość dochodzi do kilkuset metrów. Aby wytworzyć kokon, gąsienica o długości około 7-8 cm, ważąca 5 g, musi wykonać około 40 tysięcy obrotów, przy czym traci ona na wadze ok 30%.

Jedwabniki żyją wyłącznie w hodowli – obecnie nie występują w stanie wolnym. Co więcej, motyle dorosłe nie potrafią latać. Opieka nad gąsienicami jedwabnika jest niezwykle skomplikowana. Ważna jest temperatura, pory karmienia w okresie pomiędzy wylęgiem gąsienic, a wysnuciem kokona (ok. miesiąca) – należy je wtedy karmić dniem i nocą.

Do wyprodukowania kilograma czystego jedwabiu (6 kg kokonów) potrzeba około 4000 gąsienic jedwabników, które zeżrą 170 kg liści morwowych.

2. Produkcja jedwabiu: „Mężczyźni orzą, kobiety tkają”

Za produkcję jedwabiu odpowiedzialne były kobiety – i to przez wszystkie etapy jego produkcji: opiekę nad gąsienicami i drzewami morwowymi, rozmotanie oprzędu, pleceni nici, farbowanie i tkanie. Kokony należy namoczyć we wrzątku, następnie rozwinąć włókna z oprzędu, później kilka bądź kilkanaście włókien skręcić w nić, która ma właściwości użytkowe.

3. Historia

Jedwab wytwarzany był w Chinach od co najmniej 4000 lat. Adamaszek, czyli rodzaj jednobarwnej tkaniny, oraz bogate jedwabne hafty, był wytwarzany już za dynastii Shang (1600–1050 p.n.e.).

Do IV wieku n.e. nikomu nie udało się wykraść sekretu cudownego włókna. Pierwszym wyłomem była kradzież jedwabników do Japonii właśnie w IV wieku. W Europie jedwabniki pojawiły się za panowania cesarza Justyniana (VI w.n.e.) za sprawą dwóch mnichów, którzy przemycili kokony z żywymi jedwabnikami w wydrążonych kosturach.

4. Zastosowania w Chinach

Piśmiennictwo i malarstwo

W Chinach teksty spisywano na deszczułkach bambusowych, jednak tekst wystarczająco nobliwy zamieszczano na jedwabiu. Niestety z tego powodu nigdy nie zobaczymy niektórych tekstów – setki lat sprawiają, że jedwab, jeśli nie jest pieczołowicie doglądany, ulega bezpowrotnemu zniszczeniu.

Hierarchia

Kosztowne jedwabne szaty symbolizowały bogactwo i pozycję społeczną.

Pieniądze

Zwoje jedwabiu służyły jako pieniądze. Badania archeologów i historyków wskazują, że było tak począwszy od dynastii Zhou (1050–256 p.n.e.) aż do dynastii Tang (618–907 n.e.)

Medycyna

Gąsienice używano do leczenia epilepsji i chorób kobiecych. Przypisywano im wiele właściwości: poprawy apetytu, samopoczucia, snu. Ponoć obniżają też ciśnienie krwi i leczą reumatyzm.

Jedzenie

Pieczone gąsienice z imbirem, oliwa, czosnkiem i sosem sojowym są wielkim przysmakiem. Robi się też z nich smaczną herbatę.

5. Produkcja i zastosowania współczesne

Obecnie jedwabniki hoduje się na całym świecie. W Polsce przed wojną istniało około 2000 ferm produkujących nić jedwabną, dziś praktycznie ich nie ma. Światowa produkcja jedwabiu oscyluje w okolicach 80 ton, z czego ok. 60% wytwarzane jest w Chinach, w których pracuje nad tym około 10 milionów osób. Oszacowano się, że w roku 2004 została wyprodukowana rekordowa ilość około 100 ton tkaniny jedwabnej.

Oto tabelka wielkości światowej produkcji:

Obecnie istnieją materiały syntetyczne, które skutecznie zastępują jedwab we wszystkich dziedzinach za wyjątkiem przemysłu odzieżowego, gdyż klienci oczywiście preferują jedwab naturalny.

Nić jedwabna jest niezwykle odporna, dzięki czemu znalazła następujące zastosowania: produkcja tkanin, spadochronów, poszyć balonów, opon rowerowych, żyłek wędkarskich, naciągów rakiet tenisowych. Po dziś dzień używa się jej także w chirurgii.