Prawie wszystko o bambusie

Biolog

Bambus jest drewniejącą trawą wieloletnią z rodziny Poaceae. Jego pędy mają od 1 mm do 30 cm średnicy w zależności od gatunku. A gatunków bambusa jest około tysiąca – występują głównie w obszarach tropikalnych i subtropikalnych, najliczniej oczywiście w Azji wschodniej. Bambusy występują także w Afryce subsacharyjskiej, Ameryce Południowej i Australii. Od 50 stopnia szerokości geogr. północnej do 47 stopnia sz. g. południowej. Bambusy nie występują w Europie, północnej części Afryki, zachodniej Azji i na północy Ameryki Północnej.

Rozmaite gatunki bambusa osiągają wysokość od kilku centymetrów do 40 m. Charakteryzuje się niezwykle szybkim tempem wzrostu, dochodzącym do 70-80 cm dziennie. Pojedyncza łodyga dzieli się na równe segmenty, z których wyrasta jeden liść i/lub od jednego do kilkunastu odgałęzień.

2. Ogrodnik

Obecnie powszechnie bambusy uprawia się jako roślinę użytkową i ozdobną. Rozmnażają się głównie wegetatywnie, tzn przez podziemne rozrosty. Jest rośliną bardzo odporną na mrozy i zimozieloną.

Bambus kwitnie bardzo rzadko – niektóre gatunki raz na 100 lat. Kiedy jednak tak się dzieje, jest regułą, że roślina wkrótce obumrze. Co ciekawe, kwitnienie i obumieranie następuje równocześnie w całym regionie geograficznym. Niektórzy biologowie sądzą, że jest to obrona przed zwierzętami żywiącymi się nasionami bambusa – dzięki wspomnianej „obronie zbiorowej” stają się niepewnym źródłem pożywienia dla żerującej na nim populacji zwierząt.

3. Budowniczy i praktyk

Bambus jest niezwykle wręcz trwałym materiałem budowlanym. Praktycznie nie gnije, co ma istotne znaczenie w wilgotnych klimatach tropikalnych. Nie jedzą go też termity.

Z bambusa można wykonać:

• kubki i inne naczynia
• dom. Indianie Cofano (Ameryka Południowa) wykorzystują bambus do budowy domów odpornych na termity i mrówki
• broń (np. drzewca do włóczni), a także narzędzia tortur. Indianie amazońscy puste segmenty bambusa używają do przechowywania zatrutych strzałek
• fajerwerki. Bambus wrzucony do ogniska pęka z głośnym trzaskiem, co wykorzystuje się do odstraszania dzikich zwierząt. Metoda ta została opisana w powieści Tajemnicza wyspa Juliusza Verne'a
• obuwie, przedmioty codziennego użytku takie jak np. wędki, fajki
  – Indianie Waika odurzają się zażywając proszek jupo z utartego bambusa. Robią to wciągając go do nosa przy pomocy bambusowej rurki.

4. Smakosz

Niektóre gatunki bambusa, a w zasadzie ich młode pędy, są jadalne. Robi się z nich zupy, sałatki i wiele innych rodzajów dań. Oprócz tego z masy drzewnej bambusa produkuje się jednorazowe pałeczki, służące Azjatom za sztućce.

Obok znane wszystkim ze słyszenia pędy bambusa. Po wykopaniu z ziemi i oczyszczeniu sprzedaje się je w stanie surowym, bądź przyrządza na poczekaniu. Pęd należy pokroić na kawałki, a następnie ugotować.

Bambus jest też często pojemnikiem na jedzenie. Na zdjęciu przysmak rejonów górskich, tzw. zhutongfan (竹筒飯), czyli silnie przyprawiony ryż podgrzany w segmencie bambusa. Takie „tuby” zabierano do pracy w polu. Przed zjedzeniem wrzucano do ogniska w celu podgrzania.

5. W Chinach

Motywy bambusa są bardzo często wykorzystywane w chińskiej sztuce. Malowanie łodyg bambusa wymaga nie tylko opanowania odpowiednich technik malarskich, ale też wielkiej wprawy, jest więc miarą kunsztu artysty.