Kompania Wschodnioindyjska (Vereenigde Oost-Indische Companie) została założona w 1602 roku przez wydzielenie jej z „Kompanii dla Odległych Krajów”, która istniała od 1587. Kompania przejęła cały handel zamorski Holandii, przysparzając olbrzymich zysków tym, którzy posiadali w niej udziały.
Kompania była niemal całkowicie autonomiczna politycznie – miała prawo zawierać pokój, toczyć wojny, posiadać własną armię i flotę wojenną, a także bić własną monetę. Z całą flotą i siecią handlową, w połowie XVII w. była największą potęgą europejską w całej Azji, skutecznie blokując ekspansję angielską i portugalską oraz umacniając pozycję Holandii na terenie dzisiejszej Indonezji.
Kompania prowadziła działalność ze swojej centrali w mieście Batawia (dziś Dżakarta) na wyspie Jawa. Począwszy od założenia siedziby w 1621 roku, Holendrom udało się przejąć większość kolonii Portugalskich i skutecznie konkurować z Brytyjczykami przejmując kontrolę nad handlem przyprawami w Indiach Wschodnich. Przyprawy pozyskiwano przez przymusowe dostawy od miejscowej ludności. Po wyparciu Brytyjczyków z Wysp Korzennych (Moluków) Kompania zmonopolizowała rynek gałki muszkatołowej, pieprzu i goździków.
W okresie swojego działania Kompania Wschodnioindyjska opanowała zachodnie wybrzeże Sumatry, a w 1684 przejęła kontrolę nad wyspą Jawa. Pozyskane przyprawy wymieniała na opium, jedwabie, indygo, kamienie szlachetne (głównie diamenty i rubiny), dywany oraz perkale indyjskie.
Holendrzy utrzymywali też kontakty handlowe z Chinami i Japonią. Pod koniec XVIII w. jednak, na skutek wewnętrznych malwersacji oraz rosnącej w siłę konkurencji brytyjskiej, kompania chyliła się ku upadkowi. W roku 1799 została przejęta przez państwo holenderskie.
Kompania Wschodnioindyjska została założona w 1600 roku. podobnie jak jej holenderski odpowiednik, posiadała szerokie uprawnienia polityczne, militarne i handlowe, jak choćby ustanawiania prawodawstwa, budowy fortec itp.
Naczelną strategią działania Kompanii było przejmowanie kontroli nad kluczowymi portami i faktoriami, przy jednoczesnej rozbudowie armii w celu zabezpieczenia zdobytego terytorium i eliminacji konkurentów. Byli nimi Portugalczycy, Francuzi, ale przede wszystkim Holenderska Kompania Wschodnioindyjska.
Obszar działania:
To głównie Indie i wyspy na Oceanie Indyjskim. Dopiero w 1614 roku nawiązała handel z Chinami – otwarto wtedy faktorie w Tonkinie, Amo, Kantonie i na Tajwanie. XVII wiek był jednak okresem dominacji Holendrów i Brytyjczycy byli stopniowo wypierani z tamtego rejonu świata. Dopiero powstanie drugiej Kompani Wschodnioindyjskiej w 1698 roku, pozwoliło Anglii na dynamiczną ekspansję w Indiach, a także w Chinach.
Na przełomie XVIII i XIX w. Kompania zaczęła podupadać. W 1833 pozostawiono jej tylko funkcje administracyjne, które w 1858 przejęła korona brytyjska. Formalnie Angielską Kompanię Wschodnioindyjską rozwiązano w 1874.
