Chiński nowy rok

W okresie przednoworocznym chodząc ulicami chińskich miast natykamy się na wiele plakatów i naklejek. Jest to odwrócony do góry nogami znak pisma chińskiego oznaczający wiosnę (chun). Słowo 'odwrócić' jest homofonem słowa nadejść (oba wymawia się 'dao'). Znak na rysunku należy więc czytać „chun dao” czyli „nadeszła wiosna”. Bardzo często wiesza się go na drzwiach wejściowych do domu.

Pochodzenie tradycji

Pochodzenie Chińskiego Nowego Roku datuje się na wiele wieków wstecz, a dokładne określenie jego początku nie jest możliwe. Hipotezy co do znaczenia słowa Nian zgadzają się w tym, że wcześniej było imieniem bestii, która miała zwyczaj polować na ludzi w noc przed rozpoczęciem nowego roku. „Guonian” we współczesnym języku Chińskim oznacza obchodzić nowy rok. W Chinach jest także zwyczaj określany jako „festiwal wiosny”, a jego obchody trwają przez około 15 dni.

Istnieje wiele opowieści o bestii Nian, każda z nich przekazywana jest w wielu wariantach. Jedna z legend mówi, iż bestia Nian budziła w ludziach powszechną grozę, miała wielką paszczę i mogła połknąć ogromną liczbę ofiar za jednym razem. Ludzie byli przerażeni i bezsilni. Na ratunek przyszedł im pewien starzec. Powiedział on bestii: „słyszałem, że zaiste jesteś potężna i możesz wszystko. Ale czy możesz połknąć inne bestie na Ziemi zamiast ludzi, którzy nie znaczą nic wobec twoich wrogów?”. Tak zagadnięty potwór zjadł wiele innych groźnych dla ludzi i ich trzód bestii. Po tym stary człowiek zniknął odjeżdżając na grzbiecie bestii Nian. Okazało się, że był to nieśmiertelny bóg. Odkąd Nian odszedł, wszystkie pozostałe potwory skryły się w lasach, a ludzie zaczęli radować się swoim spokojnym życiem. Zanim jednak starzec odszedł, powiedział ludziom, aby przy końcu każdego roku wieszali na oknach i drzwiach dekoracje z czerwonego papieru, w ten sposób odstraszać będą potwora Nian, gdyby ten podkradł się znowu, ponieważ czerwony jest kolorem, którego potwory boją się najbardziej.

Inna opowieść mówi, jak to mieszkańcy wioski terroryzowanej przez potwora, postanowili pozbyć się bestii, która polując nachodziła sioła i gospodarstwa. W tym celu przygotowali się w sposób następujący. Gdy pewnej bezksiężycowej nocy bestia przybyła aby porwać kolejnego mieszkańca, ci zaczęli bić głośno w bębny i gongi, strzelać z fajerwerków, a także palić bambus (który w czasie palenia wydaje głośne „strzały” ), umęczona hałasem, bestia padła, a mieszkańcy w mig ją dobili. To od tego wydarzenia narodził się zwyczaj, aby w najzimniejszy dzień zimy strzelać z fajerwerków, a dookoła drzwi domów zawieszać czerwone ozdoby, mające odstraszyć potwora.

Obecnie nian odnosi się do festiwalu wiosny, a ludzie często mówią o jego obchodach guo nian, co oznacza celebrowanie nowego roku, bądź okres noworoczny, co w nawiązaniu do legendy może także oznaczać „przetrwać atak potwora Nian"

Przygotowania

Chińczycy rozpoczynają przygotowania miesiąc wcześniej. Kiedy stary rok zbliża się ku końcowi, ludzie mobilizują się do ukończenia realizacji osobistych celów.Wielu Chińczyków stara się spłacić wszystkie długi i rozwiązać problemy. W interesach oznacza to podliczenie i uporządkowanie ksiąg rachunkowych i spłacenie pożyczek i uregulowanie opłat. Wszyscy zaczynają również kupować prezenty i materiały na dekoracje, jedzenie i ubrania.

Ozdoby

Zwoje noworoczne

Istnieje bardzo wiele różnych zwojów, zasada jest jednak taka, że wieszać je należy parami; natomiast trzeci – umieszczony poziomo nad drzwiami nazywa się hengpi 橫披 i nie jest obowiązkowy.

Ananasy jako ozdoby do domu można kupić plastikowe, albo prawdziwe. Wpadającym w oko obiektem jest kępka ananasów na zdjęciu poniżej. Dodać należy, że te żywe ozdoby są niejadalne - krzewy rodzące te ananaso-podobne imitacje można napotkać na całym Tajwanie, a zwłaszcza w pobliżu morskich brzegów.

Obchody

W przeddzień Nowego Roku rodziny spotykają się na wspólnym posiłku. Tradycyjnie, w dzień ten żegnano boga ogniska domowego, który rozpoczynał swoją służbową podróż, by złożyć doroczne sprawozdanie przed Cesarzem Nefrytowym. W wigilię nowego roku rytualnie palono wizerunek boga ogniska domowego oraz konia, na którym miał odlecieć do Niebios. Z czasem tradycja ta przerodziła się w wieczór i posiłek rodzinny. Posiłek ten składa się tradycyjnie z kilku dań: ryby, kurczaka, dania wegetariańskiego oraz, czasem, specjalnego dania słodkiego zwanego Fa-choi. Po obiedzie nadchodzi czas rozrywki – organizuje się rodzinne kasyno, pozwalając dzieciom grać w kości, karty, loterię i madżonga... i wygrywać przy tym pieniądze. Tego dnia dzieciom pozwala się nie spać do północy. W Hongkongu, ale i innych rejonach Chin, wiele osób po kolacji odwiedza kwiaciarnię, aby zakupić specjalne kwiaty i owoce, które zapewnią im powodzenie i szczęście. Takie drobne zwyczaje są często praktykowane w zależności od miejsca, więc czasem dominujący zwyczaj potrafi znikać i pojawiać się nawet w sąsiednich miastach, oddalonych o 20-30 km. Kwiaty, często w donicach, kupuje się jako prezenty dla innych rodzin i znajomych. Kwiaty lub jakiś element prezentu oczywiście powinny mieć kolor czerwony. Popularną rośliną na Nowy Rok są kwiaty brzoskwini symbolizujące długie życie.

W okresie noworocznym nie wolno denerwować się i krzyczeć na innych, zwłaszcza na dzieci, w związku z czym wiele przewinień i psot, takich jak tłuczenie talerzy i kubków, uchodzi dzieciom na sucho. Na kilka dni przed Nowym Rokiem każda rodzina jest zajęta sprzątaniem domu mając nadzieję na wypędzenie z niego nieszczęścia, które nagromadziło się przez ostatni rok. Sprzątanie w dzień Nowego Roku będzie oznaczało wymiatanie dobrego losu, który przyniesiony jest przez Nowy Rok. Inne reguły, które należy przestrzegać to: mycie włosów, tłuczenie misek i talerzy, nie upuszczanie niczego na podłogę, nie kłócenie się, ani nie przeklinanie oraz nie ubieranie czarnych ubrań. Nowy Rok to dla Chińczyków nowy początek. Dlatego każdy powinien zrobić wszystko, aby tego dnia poczuć się szczęśliwym.

Dzień pierwszy – 切一迎神 (yingshen – „Powitanie bogów” )

Jest to powitanie bogów ziemi i nieba. Wiele osób nie spożywa tego dnia mięsa, wierząc, że zapewni to długie i szczęśliwe życie.

Dzień drugi – 切二察祖 (chazu – „Złożenie hołdu przodkom” )

Tego dnia Chińczycy modlą się do swoich przodków, tak samo zresztą jak i do bóstw. Są wyjątkowo uprzejmi w stosunku do psów i dobrze je karmią, gdyż wierzą że tego dnia przypadają urodziny wszystkich psów.

Dzień piąty –切五接財神 (jiecaishen) lub też 破五(powu)

Tego dnia Chińczycy nie opuszczają domu aby powitać bóstwo bogactwa. Nikt nie odwiedza innych, gdyż wierzy się, że przyniesie to pecha obu stronom.

Dzień dziewiąty – 切九: 天公神 – 玉皇大帝誕辰

Jest to dzień urodzin Nefrytowego cesarza – czas, aby złożyć mu ofiarę. O północy ludzie modlą się do Boga Niebios (Tiangong)

Jedzenie noworoczne

Są to dania specjalnie szykowane na czas nowego roku.

Zwyczaje noworoczne

Charakterystycznymi rytuałami noworocznymi są: taniec lwa oraz taniec smoka (舞龍舞獅 wǔlóng oraz wǔshī), mające długą tradycję. Lwy, których w Chinach nie ma, pojawiły się w chińskiej kulturze dopiero w czasach dynastii Tang. Ponoć jeden z cesarzy tej dynastii miał sen, w którym został zaatakowany przez demony i uratowany przez lwa. Na pamiątkę wprowadził nową tradycję noworoczną. Taniec smoka służy okazaniu szacunku dla tego mitycznego stwora. Nam smoki kojarzą się nie najlepiej – ich wygląd budzi w nas grozę. Natomiast dla Chińczyków są one uosobieniem nadnaturalnych mocy, dobroci, urodzaju i godności.

W dzień Nowego Roku każdy kto nie jest zamężny lub żonaty otrzyma koperty z monetami, jednocześnie każdy kto jest zamężny lub żonaty powinien dawać pieniądze. Dawanie pieniędzy jest znakiem powodzenia i dobrobytu. Koperty, koniecznie czerwone (紅包 hongbao lub 英式 yingshi – czerwene kieszonki) zawierają również życzenia powodzenia w szkole, zdobycia dużo pieniędzy, a także rychłego zamążpójścia.

Koperta na zdjęciu jest eklektyczna – jest tam wiele symboli, które są ze sobą niezbyt dobrze połączone. Symbolika jest następująca:

• bambus i obiekty na nim to noworoczne fajerwerki (pamiętamy, że bambus to najstarsze i najprymitywniejsze petardy)
• Napisy na latarniach umieszczone są bez wzajemnego związku: „chun” – wiosna, „man” – obfitość jedzenia, „fu” – szczęście i powodzenie.
• W górnej części znajduje się napis „Życzenia noworoczne"

Czerwone koperty:

Składanie życzeń

Przed nowym rokiem można zakupić ozdoby, symbole szczęścia, napisy i inne przedmioty mające przynieść domowi szczęście i bogactwo.