36 forteli to kompilacja zwięzłych przysłów i maksym, które odnoszą się do wydarzeń historycznych mądrości potocznej. Ich przesłanie jest silnie powiązane z Księgą przemian, rekomendując sposób postępowania w czasie wojny, ale i w życiu codziennym. Anonimowa kompilacja forteli zyskała w XX wieku w Chinach gigantyczną popularność, niemal tak wielką, jak Sztuka wojny autorstwa Sun Zi.
W portalu Chiny.pl działa widżet fortel. Możesz przejrzeć wszystkie fortele tutaj, lub wylosować fortel w okienku poniżej:
Czym jest 36 FORTELI
Wszystkie współczesne wersje Trzydziestu sześciu forteli wywodzą się z mocno zniszczonej broszurki wynalezionej u przydrożnego sprzedawcy w prowincji Shaanxi w 1941 roku. Okazała się ona reprintem wcześniejszej książki datowanej na późną dynastię Ming, lub wczesną Qing, a zatytułowanej Sekretna sztuka wojny: trzydzieści sześć forteli. W książce nie było ani nazwiska autora, ani wzmianki o wydawcy. Oryginalny tekst wymieniał jedynie fortel i oferował komentarz nawiązujący do zmian stanów Yin i Yang oraz Księgi przemian.
Kompilacja została wydana jeszcze w tym samym roku. Stała się znana i zyskała popularność po tym, jak wzmianka o niej, napisana na podstawie jednego z nielicznych zachowanych egzemplarzy reprintu, została opublikowana w dzienniku Guangming Ribao (光明日报) 16 sierpnia 1961 roku. W następnym roku w gazecie Beijing Wanbao (北京晚報) pojawił się felieton wyliczający wszystkie fortele. Właśnie na podstawie tego felietonu w 1969 roku w Hongkongu pojawiło się pierwsze wydanie Trzydziestu sześciu forteli. Było ono pierwszym kamyczkiem gigantycznej lawiny klonów książki i ich wydań pirackich zarówno w Hongkongu, jak i na Tajwanie. Wydania te nie zawierały oryginalnego tekstu, który, jak wspomniałem wcześniej, został opublikowany dopiero w końcu lat 70. − już po śmierci Mao. Od tamtego czasu napisano dziesiątki, jeśli nie setki książek o Trzydziestu sześciu fortelach. W każdej większej księgarni książki im poświęcone zajmują jedną albo i więcej półek, współdzieląc miejsce ze wspomnianą już Sztuką wojny autorstwa Sun Zi. Liczba trzydzieści sześć ma specyficzne znaczenie idiomatyczne. Sześć podniesione do kwadratu daje trzydzieści sześć, co wskazuje na „komplet”, „wszystkie elementy jakiegoś zbioru”. Dla ilustracji, starożytni Chińczycy wymieniając wszystkie zawody swoich czasów mówili o „trzydziestu sześciu profesjach” (sanshiliu hang 三十六行). W związkach frazeologicznych może znaczyć tyle, co wszystkie istniejące, wszystkie możliwe, i tak: sanshiliu ce三十六策, sanshiliu ji 三十六計, sanshiliu zhao 三十六著 oznaczają wszystkie możliwe fortele/intrygi.
Liczba 6, odnosząc się do spraw wojskowych (wu 武), wiąże się ze wspomnianą wcześniej koncepcją skrytych metod guidao i jako taka związana jest z pierwiastkiem Yin. W numerologii odniesienie do kwadratu daje „najwyższe natężenie” zjawiska. A więc sześć podniesione do kwadratu to najwyższa możliwa koncentracja tego pierwiastka. Yin od najdawniejszych czasów kojarzone jest ze śmiercią, która towarzyszy wojnie. Yin jest też czymś „ukrytym”, tajnym. W ten właśnie specyficzny sposób sztuka prowadzenia działań wojennych została postawiona po tej samej stronie co stosowanie forteli i podstępów. Związek z Księgą przemian oraz wydzielenie sześciu grup po sześć forteli były mistrzowskim posunięciem marketingowym skrytego w mrokach niepamięci autora kompilacji.
I. Fortele dla silniejszego
Współcześnie, jako że podział ten uległ dalekiemu zatarciu, mówi się o fortelach mających zneutralizować i osłabić siłę przeciwnika.(1) Oszukaj Niebo i przekrocz morze
Ukryj przed przeciwnikiem to, że istnieje między wami różnica interesów; ukryj też zbliżający się otwarty konflikt – że szykujesz się lub już prowadzisz wrogie działania przeciw niemu.
Nie tylko ukrywaj swoje przygotowania i plany, ale moment ich realizacji. W wersji minimum – ukryj moment odkrycia kart. Przez pewien czas na przemian otwarcie szykować się do wojny i odwoływać przygotowania – przeciwnik po pewnym czasie przestanie traktować cię poważnie i utraci czujność. Wtedy, gdy straci on już czujność – uderzaj.
(2) Zaatakuj Wei, aby uratować Zhao
Rozdziel neutralizację siły przeciwnika od zgodnego z powszechną praktyką (tj. rytualnego) sposobu pokonania go. W wersji dosłownej: by uratować oblężone miasto sojusznika, zamiast iść na odsiecz, czego agresor się spodziewa, zaatakuj jego bazę wypadową (w oryginalnej ilustracji historycznej - stolicę.
Relacja historyczna związana z fortelem:
(3) Zabij pożyczonym nożem
Wykorzystaj wysiłek i imię osób trzecich, aby realizować własne cele. Znajdź wykonawcę do brudnej roboty, albo kozła ofiarnego, który weźmie na siebie negatywne skutki działania. Sprytny gracz doprowadza do tego, aby inni walczyli za niego i albo wygrali, albo też wkracza w finalnej fazie rozgrywki, zagarniając zwycięstwo dla siebie.
Sposobem zastosowania tej taktyki jest wywołać niezgodę między twoim wrogiem, a kimś trzecim. W tak wywołanym sporze twój przeciwnik zużyje swoje zasoby, bądź odwróci uwagę od twoich przygotowań.
(Źródło komiksu)
(4) Wyczerpuj wroga, a sam gromadź siły
Wyczekaj, aż stosunek sił stanie się maksymalnie korzystny dla ciebie.
Mistrz Sun napisał te oto trzy maksymy: „Gdy przeciwnik odpoczywa – niepokój go; gdy jego siły są zjednoczone, a generałowie jednomyślni – podziel go. Gdy jest dobrze zaopatrzony – staraj się zniszczyć jego zapasy; jeśli założył obozowisko w dogodnym do obrony miejscu – zmuś go do wymarszu.” Zawsze jest przewagą być o jeden krok przed przeciwnikiem. Dobrze jest przybyć na pole bitwy przed nim. Jeśli szybkość nie jest twoją cechą, zawsze możesz zmusić bądź sprowokować przeciwnika do tego, aby przyszedł do ciebie. Przeciwnik którego zadaniem jest ciebie zniszczyć – z pewnością zjawi się tam, gdzie i ty, więc prowadź go w miejsca dla niego niebezpieczne, nieznane mu i narażające go na koszty. Stosuj uniki, a jego zmuś do jak największych wydatków.
Przykłady:
Bitwa pod Grunwaldem. Jagiełło celowo odwlekał rozpoczęcie bitwy aż do późnego popołudnia. Wojska pod jego wodzą rozlokowały się w zacienionym lesie, a księża odprawiali jedną mszę za drugą. W tym czasie wojska Krzyżaków oczekiwały w pełnym słońcu – obciążone rynsztunkiem bitewnym. Zniecierpliwieni, wysłali w końcu posłańca z dwoma mieczami, który miał sprowokować Jagiełłę do ruszenia w pole. Według Jana Długosza (1415-1480): A król Władysław zupełnie nie poruszony tak nagłym nadejściem nieprzyjaciół i to tak blisko, uznawszy za rzecz najważniejszą najpierw oddać cześć Bogu, a potem zająć się wojną, po przybyciu do kaplicy wysłuchał bardzo pobożnie dwu mszy odprawionych przez jego kapelanów, plebana Kłobuckiego i prepozyta kaliskiego Jarosława.
- Walka Vietkongu przeciw US Army. Koncepcja wojny partyzanckiej zasadza się na podjęciu walki wyłącznie w chwili posiadania lokalnej przewagi nad przeciwnikiem. Strategia, którą wprowadzał w życie Północny Wietnam polegała na zmuszaniu przeciwnika, żeby wyczerpywał on swoje siły i trwonił zasoby.
(5) Obrabuj płonący dom
Przeprowadź atak wtedy, gdy ofiara, zajęta innymi kłopotami, nie ma możliwości przeciwstawienia się twoim działaniom.
Sun Zi napisał: „Działaj za moją radą, wyzyskaj każdą sprzyjającą okoliczność, która pojawi się w trakcie działań. Winieneś modyfikować swoje plany, kiedy tylko pojawią się nowe okoliczności. (Sztuka wojny, rozdział 1 – Planowanie)
Gdy twój oponent ma nie związane z walką trudności, możesz wykorzystać osłabienie jego uwagi, i zmniejszenie zasobów i siły, aby jeszcze bardziej go osłabić. Wykorzystuj jego położenie aby osłabić jego wolę walki, upubliczniaj jego ciemne interesy (prawdziwie lub zmyślone), zmuszaj do zajęcia niekorzystnego położenia, podważaj lojalność u jego władcy. Gdy jego siły są słabe, a morale niskie, będzie skłonny do kompromisów i zawarcia pokoju.
Przykłady:
- Zajęcie przez ZSRR kresów wschodnich w czasie ataku Niemiec na Polskę we wrześniu 1939.
(6) Hałasuj na wschodzie, a zaatakuj na zachodzie
Odciągnij uwagę przeciwnika od miejsca, w którym planujesz atak. Spraw, by wysiłek obronny zainwestował bezproduktywnie.
Warunkiem wstępnym sukcesu jest to, że przeciwnik nie może znać twoich prawdziwych zamiarów. Jeśli w przeszłości twoje poczynania były przewidywane przez przeciwnika, uważaj, aby ponownie nie odgadł on twoich planów.
Niemniej, jeśli wiesz, że twój oponent łaknie informacji, sytuacja pozwala na wykonanie dywersji i podsunięcia fałszywych informacji.
Przykłady:
- starania Aliantów w celu zmylenia Niemców co do miejsca inwazji w 1944 roku.
II. fortele dla równych sił
Ta grupa koncentruje się na działaniach doraźnych. Polegają one na twórczej improwizacji i manipulowaniu bieżącą sytuacją – tworzeniem fałszywych ruchów, pożytkowaniem nowych broni, itp. Wymagają, aby na własną sytuację spojrzeć w nowy sposób i dokonać weryfikacji dotychczasowych ocen siły własnej i przeciwnika.(7) Stwórz coś z niczego
Zamieniaj miejscami działanie pozorowane z rzeczywistym.
Przykłady:
- Jeśli działanie pozorowane, np. ofensywne rozpoznanie walką, wykryje słaby punkt obrony przeciwnika, należy wykorzystać tą okoliczność i zmienić plan ataku.
(8) Skrycie przedostań się do Chencang
Pokaż przeciwnikowi, że zamierzasz użyć jedynej "oczywistej drogi, a w międzyczasie użyj drogi ukrytej. Użyj powszechnie stosowanej i oczekiwanej taktyki aby skryć twoją prawdziwą metodę – nieoczekiwaną dla przeciwnika.
Polem zastosowania tego fortelu jest użycie nowych technologii i broni. Ich niespodziewane użycie może diametralnie zmienić wynik starcia.
Przykłady:
- Przed wybuchem wojny, Francja budowała swoją „Linię Maginota” w przekonaniu, że ta powstrzyma każdy atak. Hitler podtrzymywał ich iluzje, jednak zaatakował stosując całkowicie nową taktykę bojową – blitzkrieg z użyciem wysoce mobilnych jednostek pancernych. Na coś takiego Francuzi nie byli gotowi – mieli przestarzałe systemy obronne i doktryny obronne. Dodatkowym zaskoczeniem był główny kierunek natarcia Niemców - przez Ardeny. Francuzi uważali, że w leśnych terenach Arden nie sposób przeprowadzić uderzenia bez wsparcia czołgów i artylerii. Ku zaskoczeniu Francuzów, Niemcy użyli do osłony natarcia samolotów szturmowych.
- Jedną z wad Holmesa – jeśli to wadą można nazwać – była niesłychana powściągliwość w odkrywaniu komukolwiek swoich planów. Wynikało to w części z jego despotycznej natury, skutkiem której lubi mieć przewagę i sprawiać otoczeniu niespodzianki, w części zaś z zawodowej podejrzliwości, nakazującej mu nie zaniedbywać żadnej ostrożności. (Arthur Conan Doyle, Pies Baskervillów)
(9) Obserwuj pożar czekając za rzeką
Jeśli w obozie przeciwnika dzieje się źle, czas działa na twoją korzyść. Opóźnij działania - zaczekaj aż zwiększy się zamieszanie po stronie przeciwnika. Poczekaj aż jego kłopoty obezwładnią jego możliwości obronne. Gdy przeciwnik jest za silny – należy wyczekać chwili, gdy zacznie mieć on kłopoty nie związane z nami – i wtedy uderzać. Mądry generał czeka, aż oponent zrazi do siebie swych sojuszników i podwładnych, spowoduje chaos we własnej administracji, a przez głupią agresywność zapędzi się w niekorzystne położenie.
Przykłady:
- W czasie Powstania Warszawskiego wojska sowieckie celowo opóźniały swoje wejście do Warszawy – czekając, aż Niemcy rozprawią się z Armią Krajową. Dodatkowym "bonusem" stało się zniszczenie Warszawy przez wycofujących się Niemców.
- Rewolucja Amerykańska w XVIII wieku powiodła się tym lepiej, że Imperium Brytyjskie było zaangażowane militarnie na wielu frontach, osłabione i nie wykorzystało całej swojej potęgi. - Podobnie postąpiły kolonie po II Wojnie Światowej – państwa europejskie, osłabione wojną, nie miały już siły do sprawowania nad nimi kontroli.
(10) W uśmiechu ukryj sztylet
Broń bezpardonowo swoich interesów. Nigdy nie okazuj złości, nigdy nie bądź sarkastyczny, gdyż pokażesz w ten sposób swoją słabość.
Ukrywanie sztyletu za miłym uśmiechem można uważać za postępek zdradziecki i niehonorowy, jednak ma to swoją jasną i honorową stronę. Możesz być bezwzględny i niebezpieczny, ale jednocześnie – uprzejmy. Uprzejma osoba, która w razie zagrożenia wyciągnie broń, będzie traktowana z większym respektem niż głupiec, który wymachuje nożem przy byle okazji.
Groźby, sarkazm i otwarta wrogość nie służą dobrze, bez względu jaki cel chcesz osiągnąć. Oddziel się od swojego ego i uderzaj wtedy, kiedy WIESZ, że jest czas na uderzenie, a nie dlatego że zaspokoisz swój gniew. Zrób tak raz jeden na oczach innych, a twój uśmiech będzie respektowany już zawsze, gdyż wszyscy będą wiedzieć, że za nim czeka sztylet, gotowy do zadania pchnięcia, kiedy tylko zajdzie taka konieczność.
Przykłady:
- [...] chłopiec przyłączył się do łowców jako zdecydowanie najmłodsza osoba w łodzi, a może nawet najmłodsza, jaka kiedykolwiek brała udział w takich połowach. [...] – Patrzcie, co za wspaniały łowca nas uhonorował! Z pewnością nasza załoga dokona dziś wielkich rzeczy! Chyba będzie pierwszym harpunnikiem, jeśli tylko przestanie się trząść na tyle, żeby trafić!
Ale Fornri trząsł się ze złości, a nie ze strachu. Był wściekły na Langriego za to, że go wysłał, a także na tych, co go wyśmiewali. Cisnął harpun z taką furią, że aż wypadł z łodzi. Szyderstwa urwały się nagle, gdy ostrze harpuna utknęło głęboko w ciele kolufa, akurat w najlepszym miejscu – tuż za głową, a ponieważ Fornri był już w wodzie, schwycił linę holowniczą i założył pierwszą pętlę na podobny do noża, bijący na wszystkie strony ogon zwierzęcia, zaś wszyscy sądzili, że celowo wskoczył do wody. Od tego czasu nikt już nigdy go nie wyśmiewał z żadnego powodu. (Lloyd Biggle Jr., Pomnik)
(11) Zetnij śliwę aby uratować gruszę
Poświęć coś mniej cennego dla ratowania czegoś większego. Ogrodnik często wycinać część drzew, po to, aby te drzewa, które pozostaną, mogły mieć wystarczająco miejsca i światła na prawidłowy rozwój.
Dowódcy często stają w obliczu decyzji poświęcenia jednej grupy żołnierzy dla ratowania innej. Także w życiu codziennym stajemy przed podobnymi wyborami. Kiedy nie możesz uniknąć strat, przygotuj się zawczasu. Sztuką jest zawczasu znać swoje własne priorytety po to, aby w sytuacji kryzysowej podjąć decyzję opartą na racjonalnym rachunku.
Przykłady:
- Działania pozorujące, które polegają na wysyłaniu wydzielonej grupy bojowej po to, aby odciągnąć uwagę przeciwnika od głównego uderzenia.
(12) Kradnij każdą przechodzącą kozę
Zagarnij wszystko, co możesz zdobyć na oponencie. Sun Zi zaleca nam zaopatrywać się na nieprzyjacielu (Rozdział II – Działania wojenne): żywność zdobyta na przeciwniku jest dwakroć cenna, gdyż dzięki niej nie ogałaca się własnego kraju. Możesz to robić nie tylko zdobywając żywność, ale i zbierając wszelką informację, jaką tamten nieostrożnie dostarczy. Obserwuj, jaki sposób oponent traktuje innych, patrz, gdzie przysparza samemu sobie kłopotów i w jakich działaniach sam siebie zaślepia. Stwórz listę rzeczy, które go irytują lub napełniają lękiem. Zobacz, co on uznaje za rzeczy bez znaczenia i co ignoruje. Wszystkie te informacje pozwolą dostarczą ci wiedz o tym, jak z nim postępować.
Przykłady:
- Stosowana z powodzeniem od stuleci taktyka spalonej ziemi. Przed postępującym wrogiem pali się wszystko do gołej ziemi – uprawy, budynki, zapasy. Olbrzymie odległości do pokonania sprawią, że linie zaopatrzeniowe wroga prędzej czy później wydłużą się nadmiernie.
- Jedną z rzadziej spotykanych zasad przy kontaktach biznesowych jest ryzykowanie (ponowna inwestycja w zwiększające się zamówienie) tylko z zysku wygenerowanego z obrotów z jednym konkretnym klientem. W ten sposób, jeśli klient zechce w którymś momencie nas oszukać, straty będą ograniczone do niewielkiej części zasobów. Patrząc na to z punktu widzenia omawianej taktyki – wspólne z oponentem działania same się finansują.
III. fortele do bezpośredniego ataku 攻戰計
Są to tzw. „zmagania umysłów”. Dwa polegają na zastraszeniu, dwa na wykorzystaniu chciwości przeciwnika, dwa na moralności i sposobie myślenia przeciwnika. Prawdziwa wojna ma tu miejsce przed „atakiem”, jako że toczy się w umysłach przeciwników.(13) Uderzaj w trawę aby wypłoszyć węża
Jeśli sprowokujesz wroga do przedwczesnego działania lub zakłócisz jego przygotowania, jest duża szansa, że nie zdoła on użyć całej swojej siły.
Przestrasz bądź zaniepokój swojego przeciwnika, a zobaczysz jak zareaguje. Być może przyspieszysz jego działanie i nie będzie on w pełni gotowy do tego, co planował.
Powinieneś zauważyć, że czynienie gróźb wystawia cię na atak, zwłaszcza jeśli twój oponent jest silniejszy i bardziej bezlitosny. Oświecony gracz sprawia, że oponent czuje się zagrożony bez uciekania się do robienia gróźb. Spokojna i niepokrętna postawa w dyskusji pomaga zachować wiarygodność. Zamiast grozić, mądry gracz tak aranżuje sytuację lub działa, że groźba stwarza się „sama”.
Przykłady:
Kobieta napastowana, zamiast mówić, że wezwie pomoc – wzywa ją, zaskakując tym samym agresora i pozwalając, aby przestraszył się on instrumentu porządkowego. Ona zaś obserwuje reakcje agresora oceniając, jak bardzo jest on zdeterminowany aby kontynuować atak.
(14) Ożyw martwego by zwrócić mu duszę
Ożywić martwego może znaczyć na przykład ustanowienie marionetkowego władcy. Taki władca dostarcza usprawiedliwienia i uprawomocnia władzę podstawionej przez zdobywcę. Japońscy szogunowie przez stulecia używali tej zasady aby usprawiedliwić swoje działania w celu „ochrony Cesarza”, a przez to rządzić Japonią.
Powoływanie się na slogan, za który tak na prawdę nic nie stoi, jest właśnie ożywianiem martwego. Powoływanie się na wartości rodzinne, demokrację jest sposobem pozyskiwania wiarygodności i usprawiedliwieniem własnych ruchów. Walka o „wolność i demokrację” stała się standardowym sloganem usprawiedliwiającym działania militarne USA.
(15) Wywab tygrysa z gór
Sprowokuj przeciwnika, aby sam przeszedł z sytuacji dla niego korzystnej, do sytuacji, która sprzyja tobie. Sun Zi pisze, aby „podsuwać przynętę, aby podpuścić przeciwnika, Udawaj słabość, a następnie zniszcz go. Jeśli jest umocniony w każdym miejscu, miej się na baczności, jeśli jego siły są przeważające – unikaj go. Jeśli jest cholerykiem, postaraj się go zdenerwować. Udawaj słabego, a on stanie się arogancki. (z rozdziału I – Plany). W ten sposób wytrącamy go też ze stanu równowagi, sytuacji przez niego kontrolowanej, zmuszając do przejęcia inicjatywy i działań we wrogim bądź nieznanym dla niego terenie.
Przykłady:
- Chłopi w antycznych Chinach, chcąc pozbyć się nękającego ich tygrysa, nie zapuszczali się na jego terytorium. Zamiast tego w otwartej przestrzeni pozostawiali nań przynętę, a gdy tygrys pojawił się na otwartym polu, polujący upuszczali kryjówki i z łatwością go zabijali.
(16) Wypuścić przeciwnika, aby [potem] schwytać go skuteczniej
Ten fortel ma dwa możliwe zastosowania. (1) Spraw żeby przeciwnik rozzuchwalił się lub zrobił coś, co da ci pretekst do brutalnej akcji; (2) Zamiast wyeliminować przeciwnika, zmień go w przyjaciela. Jeśli zabijesz schwytanego generała, pojawi się jego zastępca i nadal będziesz mieć przed sobą przeciwnika. Jeśli oszczędzisz jego życie i przeciągniesz na swoją stronę – zyskujesz sprzymierzeńca.)
Sun Zi wielokrotnie napomina, aby pokonanych traktować humanitarnie, gdyż w ten sposób uzyska się ich lojalność oraz zwiększy własne siły niewielkim wydatkiem. Chińscy generałowie, pisząc obszerne komentarze do dzieła Sun Zi, zaobserwowali, iż karmiąc i odziewając więźniów, w w gruncie rzeczy karmi i ubiera się rekrutów. Okazja do okazania wielkoduszności pokazuje przeciwnikowi, że nie jesteś taki zły, jak to sobie malował. Dumny wojownik, po tym jak zostanie pokonany, może być bardziej skłonny do rozmów, jeśli potraktuje się go z kurtuazją i szacunkiem.
Przykłady:
zastosowanie tego fortelu jest bardziej pragmatyczne i daje bardziej widoczne efekty: Należy sprawić, aby wróg uwierzył w możliwość wyjścia z trudnej sytuacji. Wtedy – miast walczyć ze wszystkich sił – skieruje swoja energię na wydostawaniu się z okrążenia. Można wtedy z łatwością skierować go w kierunku pułapki lub stopniowo wyłapywać jego żołnierzy – znacznie mniejszym nakładem kosztów.
Sun Zi przestrzega, iż żołnierze schwytani w pułapkę bez wyjścia, w przekonaniu że nie ma nadziei, będą bić się do ostatka, starając się zabrać ze sobą jak najwięcej żołnierzy przeciwnika, tak więc radzi on, aby „gdy otoczysz armię, zostaw drogę ucieczki. Nie naciskaj zbyt mocno zdesperowanego przeciwnika' (rozdział VII – Manewry). Lepiej jest zmusić kogoś do poszukania schronienia lub ucieczki. Jeśli tylko jesteś w stanie przewidzieć, którędy będzie uciekał, nadal będziesz mógł go zniszczyć, jednak przy znacznie mniejszych stratach własnych.
Innym zastosowaniem, wymagającym większej ilości finezji, jest powstrzymanie swojej reakcji i obrony, w celu zdobycia racji moralnych do bezwzględnego rozprawienia się z przeciwnikiem. Jest to o tyle niebezpieczne, że jeśli czyniący tak nie jest dość silny, sytuacja może szybko wymknąć się spod kontroli.
- „Pearl Harbor” – to efekt takiego manewru. Polityka USA w okresie poprzedzającym wybuch wojny, a przede wszystkim ustanawiane przez USA embarga, miały podpuścić Japończyków do zadania pierwszego ciosu. Dzięki temu USA miały "czyste ręce", a przede wszystkim uzyskały skokową zmianę nastawienia społeczeństwa do wojny.
(17) Rzuć cegłę, aby przyciągnąć klejnot
Zastosuj przynętę. Poświęć coś mało ważnego po to, aby powstała okazja do zdobycia zasobu znacznie większej wartości.
Przykłady
W czasie „Wojen aptekarskich” w latach 1980-tych w USA, przedsiębiorcy rozbudowywali asortyment i ilość usług, jednak konkurencja szybko się wyrównywała. Jedna z sieci uzyskała przewagę poprzez zainstalowanie maszyn do mierzenia ciśnienia krwi. Klienci mogli przechadzając się po sklepie usiąść i za pomocą automatu za darmo zmierzyć swoje ciśnienie. Żadnej presji, konieczności kupowania. maszyny te były umieszczane na tyłach aptek, aby klient musiał przejść przez całą długość pomieszczenia.
Wyposażenie każdej apteki w aparat do pomiaru ciśnienia było sporą inwestycją, jednak dzięki niej klienci typu „od czasu do czasu” zmienili się w klientów stałych. Tysiące ludzi cierpi na zaburzenia związane z ciśnieniem krwi, a szybki i darmowy pomiar skłonił ich do wybrania tej a nie innej sieci. Tak więc inwestycja sieci aptek opłaciła się. jednorazowy duży wydatek i niewielkie roczne koszty utrzymania przyniosły spodziewany wzrost obrotu.
Tak więc poświęcając przynętę, relatywnie tanią, sieć handlowa uzyskała znaczne profity. (przykład "z Internetu", niestety źródło zagubione)
- Rosyjska taktyka wpuszczania nieprzyjaciela w głąb terytorium w 1812 roku jest dobrym przykładem zastosowania tego fortelu. Oddając terytorium i kusząc stanięciem do walnej bitwy, Rosjanie odciągali przeciwnika od jego baz zaopatrzeniowych.
(18) By złapać bandytów, pochwyć ich herszta
Aby stłumić rebelię, wpierw uderz w jej dowódców. Aby skutecznie przeciwstawić się wrogiemu naporowi, należy bardzo starannie określić, gdzie (w kim) jest centrum wrogich zamysłów. I tam właśnie uderzyć. Dzięki zniszczeniu ośrodków decyzyjnych i sprawczych, uzyskamy dezorganizację nieprzyjaciela i być może zawieszenie jego działań agresywnych. Innymi słowy, należy „ukręcić potworowi głowę” .
-Przykłady:
- Z punktu widzenia Amerykanów, ich najgroźniejszym przeciwnikiem był admirał Isoroku Yamamoto (1884-1943), który zaplanował atak na Pearl Harbor. Po przechwyceniu zaszyfrowanej komunikacji, 17 kwietnia 1943 Amerykanie wysłali rajd lotniczy dalekiego zasięgu. Kilka P-38 Lightning zestrzeliło samolot wiozący admirała Yamamoto. Śmierć była wielkim ciosem dla Japonii i pozbawiła ją wyśmienitego stratega, który z pewnością przyczyniłby Amerykanom wielu kłopotów.
- Tuż przed drugą wojną w Iraku, Saddam Hussain posiadał kilku sobowtórów, którzy przemieszczali się bardzo szybko z miejsca na miejsce, tym samym uniemożliwiając Amerykanom planowanie zamachu na jego życie.
- Douglas MacArthur, generał który może nie zabłysnął militarnie (pozwolił, by siły USA dały się zaskoczyć atakiem Japońskim równoczesnym z Pearl Harbor), udowodnił swoje talenty w czasie okupacji Japonii. MacArthur rozumiał azjatycką mentalność. W czasie okupacji wysp japońskich wyróżnił się skuteczną i humanitarną administracją okupantów i okupowanych Jednak dużo było ostoi nacjonalizmu i we wczesnych dniach po inwazji i groźba wybuchu buntu była we wczesnych dniach inwazji bardzo duża. Japońska tradycja wojskowa to „Zwycięstwo lub śmierć”, a pewne grupy prawicowe były gotowe do buntu. Jeśliby tylko ludźmi owładnął zryw patriotycznych uczuć, zakończyło by się to katastrofą. Tak więc MacArthur zorganizował publiczną audiencję z cesarzem Hirohito, który nigdy wcześniej nie był publicznie fotografowany. Gdy doszło do spotkania z cesarzem, amerykański generał ubrał swój codzienny mundur. Nie miał nawet krawata. Hirohito ubrany był w zachodni garnitur. MacArthur przeprowadził krótką, acz grzeczną konwersację, a następnie dwójce zrobiono zdjęcie. Japońscy doradcy sprzeciwiali się temu, jednak MacArthur okazał się silniejszy i następnego dnia zdjęcie pojawiło się na pierwszych stronach gazet. Społeczeństwo japońskie, które nie dostąpiło wcześniej zaszczytu zobaczenia, jak wygląda ich boski władca, zobaczyło zdjęcie lakonicznego MacArthura, górującego nad niskim i nieco oklapniętym Hirohito który w obecności amerykańskiego generała wyglądał jak karzeł, a w dodatku nie mógł zabronić wykonania fotografii. W bardzo zręczny sposób MacArthur dał niepodważalny dowód, że cesarz był zwykłym człowiekiem, a to nawet nieimponującym, nawet gdy zamierzał prezentować się okazale. Japończycy stracili swoją nabożną cześć, a skrajni nacjonaliści odkryli, że ich zew aby chronić boskiego imperatora stracił swoją skuteczność.
– Andrzej Sapkowski , Lux perpetua
IV. fortele służące dezorientacji przeciwnika
W celu skutecznego zwodzenia przeciwnika, musisz użyć właściwej i skutecznej metody. Poniższe fortele można zastosować, jeśli posiada się pełną wiedzę o swojej sile, o sile przeciwnika, oraz jego planach i możliwościach działania. Tak więc jeśli twoja siła militarna jest słabsza, spróbuj go zagłodzić. Jeśli nie możesz go zagłodzić, spraw, by wyczerpał inne swoje zasoby. jeśli powyższe ci się nie uda, możesz skierować go na drogę do przegranej w inny sposób. Nie jest ważne, jak silny jest przeciwnik, dzięki stale napływającym i szczegółowym informacjom o jego sytuacji, możesz dostrzec, gdzie przeciwnik popełnił błąd.(19) Zabierz opał spod kociołka
Jeśli nie możesz po konać wroga militarnie, spróbuj zaszkodzić mu w inny sposób. Pozbaw go paliwa, które napędza jego wysiłek. Każde działanie, które zakłóca funkcjonowanie wroga, może być wystarczające do pokonania go.
Przykłady:
- W czasie strategicznych bombardowań Niemiec w czasie II wojny światowej, Alianci z wielką zaciekłością atakowali fabrykę łożysk kulkowych w Schweinfurt. Było to częścią strategicznego planu zniszczenia niemieckiego przemysłu wojennego. Alianci mieli duże kłopoty ze złamaniem gospodarki III Rzeszy, decydującym czynnikiem miały być ciągłe naloty. Jednak mimo bombardowań, produkcja niemiecka wciąż wzrastała. Zmniejszenie produkcji łożysk Niemcy łatwo kompensowali, m. in. importem ze Szwajcarii i Szwecji. Dopiero operacja lotnictwa amerykańskiego pod kryptonimem „Oil”, (maj – sierpień 1944 roku), spowodowała załamanie produkcji syntetycznej benzyny lotniczej, w porównaniu z produkcją w kwietniu tego samego roku: o prawie 70%. Produkcja wszystkich paliw syntetycznych spadłą zaś o 92%. To uderzenie sparaliżowało niemiecki wysiłek wojenny.
(20) Zmąć wodę by złapać ryby
Zaatakuj środowisko, w którym porusza się przeciwnik. Spraw, aby jego ocena sytuacji była mętna i niepełna.
Przykłady:
– Działania Rudy'ego Guilliani, burmistrza Nowego Jorku po ataku w 2001, dały mu wielką popularność. Swoim działaniem, organizacją i odwagą pokazał, że nie jest człowiekiem, który stracił głowę i nie wiedział jak się zachować.
(21) Cykada zrzuca swój pancerz
Wycofaj się niepostrzeżenie. Pewien gatunek chrząszcza zrzuca swoją zewnętrzną powłokę w całości tak, że wygląda ona jak żywa cykada. Podobnie ci, którzy są otoczeni przeważającymi siłami wroga, powinni uciec tak, aby przeciwnik nie wszczął pościgu ani nie wykorzystał przewagi: słabością uciekającego jest niższe morale i chaos w szykach.
Przykłady:
W czasie amerykańskiej wojny o niepodległość, Jerzy Washington zastosował ten fortel aby wymknąć się spod nosa armii brytyjskiej. Po zapadnięciu nocy nakazał rozpalenie wielu ognisk, i zwyczajne głośne zachowanie obozu wojskowego. Następnie żołnierze małymi grupkami wymykali się z obozu pozostawiając za sobą kukły udające strażników.
(22) Zamknij drzwi aby złapać złodzieja
Bardzo często oponent sam wejdzie tam, gdzie chcielibyśmy go mieć. Wystarczy wtedy zaryglować drzwi pułapki i odpowiednio to wykorzystać, a więc: upublicznić sprawę, zaatakować zbrojnie, bądź w inny sposób wykorzystać niekorzystne położenie przeciwnika.
Oświecony generał potrzebuje tylko sprawnie wykryć właściwy moment do zatrzaśnięcia pułapki. fortel ten nie wymaga forsownego działania. Oświecony dowódca uważnie śledzi rozwój sytuacji, zgodnie z naturalnym biegiem zdarzeń, i wykorzystuje siłę uczynków przeciwnika na jego niekorzyść.
Przy zastosowaniu tego fortelu jest takie zaaranżowanie sytuacji, aby było oczywiste, kto jest tym „dobrym”, a kto złodziejem.Przykłady:
- celowe wyprowadzenie z równowagi generała strony przeciwnej lub udawanie, że się jest słabszym, niż w rzeczywistości
(23) Przyjaźnij się z dalekim, gdy atakujesz sąsiada
Ten fortel ma dwa zastosowania: 1. Należy unikać walki na dwa fronty – wcześniej należy zapewnić sobie pokój z sąsiadami. Gdy zaś zbliżają się dwie bitwy – wpierw stoczyć należy tę bliższą, tymczasowo chociaż odwlekając starcie z dalszym przeciwnikiem
Przykłady:
- pakt Ribbentrop – Mołotow, który umożliwił łatwe zagarnięcie Polski w 1939 roku.
- W walce wręcz z dwoma przeciwnikami wpierw osłaniamy się słabszym przeciwnikiem od agresywniejszego – jednocześnie przeciwnik w środku (słabszy) narażony jest na przypadkowe ciosy ze strony kolegi. Ważne jest ekonomiczne poruszanie się po scenie działań.
(24) Pożycz drogę by podbić Guo
Ten fortel zaleca, aby użyć terytorium sojusznika jako bazę wypadową przeciw wrogowi. Dzięki temu wybiegowi, pośrednik jest zagrożony, a twój własny kraj nie stanie się polem bitwy. Inną tego korzyścią jest to, że twoje siły mogą stacjonować dłużej mieć mniejsze kłopoty z zaopatrzeniem na przyjaznym gruncie. Trzecią korzyścią jest to, że po wygranej bitwie, twoje wojska stacjonują w na obcej ziemi.
Źródłem skuteczności tego fortelu jest oszczędzanie własnej energii przy jednoczesnym zmuszeniu przeciwnika, aby zużywał on swoją. Pożytkowanie zasobów innych, mniej zaangażowanych w potyczkę, jest zachowywaniem własnych zasobów. Wynajmowanie agentów, prawników, reprezentantów zawsze było sposobem zachowywania własnej energii w celu koncentracji na innych aspektach funkcjonowania. Fortel polega na tym, że wynajęci pracują na swoją ostateczną zgubę.
Przykłady:
- Z pozoru ten fortel zachęca do zdrady sojusznika i wrogiego przejęcia, może być jednak użyty z obustronną korzyścią. Bez konieczności bezpośredniego podboju wojska USA stacjonowały w innych krajach jako część działań NATO, jednocześnie wysyłano najzdolniejszych młodych ludzi do USA po to, aby stali się oni bardziej otwarci na to, co Ameryka próbowała sprzedać. Strategia taka dawała też młodym Amerykanom szansę na poznanie innych kultur i poznanie ogromnej różnorodności świata. Przez pożyczanie drogi aby obronić Europę, Ameryka nie tylko strzegła ją przed Komunizmem, ale także pomagała tłumić radykalny faszyzm i zaprezentować praworządną demokrację jako skuteczna forma ustroju.
V. fortele do zdobycia przewagi
Podstępy i zwodzenie przeciwnika w celu zmylenia go co do wielkości jego własnych oraz naszych sił, możliwości i pozycji.(25) Obrusz filar by zmienić go w krokiew
Zamień niepostrzeżenie siłę przeciwnika w słabość. Sun Zi pisał: „Możesz postępować naprzód i być niepokonanym, jeśli uderzasz w słabe punkty przeciwnika, możesz wycofywać się i być bezpiecznym od pogoni, jeśli twoja szybkość jest większa od ścigającego. (z rozdziału VI. – Słabe i mocne strony” )
Przykłady:
- Jednym ze sposobów jest sprawienie aby był on w pewnych miejscach słaby i nie uświadamiał sobie tego. Można infiltrować oddziały wroga własnym personelem i wywoływać sabotaże. Mniej ryzykowne i mniej kosztowne jest jednak nakłonienie przeciwnika, aby sam wyłączył z gry swoich najlepszych ludzi. W czasie II wojny światowej wywiad niemiecki podsuwał Rosjanom sfałszowaną korespondencję świadczącą o tym, że najlepsi rosyjscy generałowie to w rzeczy samej zdrajcy. Stalin oczywiście kazał rozstrzelać tychże, zastępując ich personelem zupełnie niedoświadczonym. W ten sposób Stalin sam wymienił filary i belki na spróchniałe drewno. Uwaga: nie ma historycznych dowodów na to, że wywiad niemiecki rzeczywiście przeprowadził taką prowokację.
- Innym sposobem jest zdezorientować przeciwnika co do tego, jak ma przygotować się na twój atak. W Taekwondo, jeśli przeciwnik dobrze kopie, należy zablokować mu tę możliwość zmuszając do walki na pięści. Dzięki temu jego główną bronią będzie „spróchniałe drewno” mniej wyćwiczonych rąk, zamiast „filarów” sprawności nóg. Pewien zawodnik, słynny z doskonałych kopnięć starł się z przeciwnikiem, który odpowiednio się do tego przygotował. Pierwszy jednakże, w tajemnicy przed wszystkimi, w okresie przed pojedynkiem bardzo intensywnie trenował boks. W trakcie pojedynku całkowicie przestawił się na pięści, całkowicie zaskakując swojego przeciwnika i miażdżąco wygrał starcie.
- innym zastosowaniem jest zmylenie przeciwnika co do sposobu, w jaki powinien przygotować się do obrony. „Ten generał jest zdolnym atakującym, którego przeciwnik nie wie gdzie się bronić, a jest utalentowanym odbiorcą, gdy jego przeciwnik nie wie, gdzie zaatakować” (Sun Zi).
Sun Zi pisał:
O boska sztuko subtelności i skrytości,
Dzięki tobie uczymy się być niewidoczni i niesłyszalni
i dzięki temu los wroga jest w naszych rękach.
(„Sztuka wojny”, Rozdział VI – Silne i słabe punkty).
(26) Wskazuj na morwę ganiąc drzewo świętojańskie
(1) zamiast kogoś karać, co może być niewskazane, ukarz kogoś innego dla przykładu. (2) Zaatakuj kogoś postronnego aby odstraszyć rzeczywistego wroga - domyślnego odbiorcę tego komunikatu.
Przykład:
- Organizacja RIAA, broniąc praw autorskich utworów kopiowanych masowo w Internecie, wynajduje poszczególnych użytkowników i rzuca się na nich całym ciężarem siły swoich praw żądając gigantycznych odszkodowań.
(27) Udawaj szalonego, zachowaj zmysły
Udawaj niegroźnego, aby przeciwnik cię zlekceważył. Król Dawid, Odyseusz, Klaudiusz – byli to ludzie, którzy przetrwali niebezpieczeństwo udając szaleństwo bądź umysłowe upośledzenie. Być postrzeganym jako idiota nie jest co prawda przyjemne, jest jednak o wiele bardziej bezpieczne niż być przez potencjalnych przeciwników postrzeganym za inteligentnego a przez to niebezpiecznego.
Przykłady:
- Wojownicy często kultywują i podtrzymują u swoich wrogów niską opinię o sobie. Pamiętaj o przykładzie karateki specjalizującego się w kopnięciach, który w godzinie pojedynku użył w sekrecie trenowanych pięści aby kompletnie zaskoczyć przeciwnika.
– Niepozorna dziewczyna uprawiająca kickboxing, zaatakowana przez gwałciciela, błyskawicznie unieszkodliwiła go kilkoma ciosami i zaciekłością swojej NIESPODZIEWANEJ dla agresora obrony. Ciosy ofiary po wielokroć wzmocnione zostały fałszywym mniemaniem agresora, iż ma do czynienia z bezbronna małą dziewczyną.
(28) Zabierz drabinę po jej użyciu
Stwórz przeciwnikowi łatwą drogę do miejsca. Skuś go łatwą korzyścią. Gdy znajdzie się w tam gdzie chcesz, odetnij mu drogę ucieczki.
Przykłady:
- Nakłoń wroga do powiedzenia „za dużo” w obecności innych, lub aby powiedział przy świadkach coś, czego udowodnić nie jest w stanie. Osoba niecierpliwa, nadmiernie wrażliwa, choleryczna osoba jest skłonna powiedzieć zbyt dużo, a najlepszą metodą postępowania z taką osoba jest cierpliwość i cisza na początku, a twardość i nieustępliwość przy końcu.
(29) Umieść fałszywe kwiaty na drzewie
Przykłady:
(30) Gospodarz i gość zamienieni miejscami
Fortel przejęcia inicjatywy. Przejmij tą własność przeciwnika, która decyduje o jego sile.
Przykłady:
- Wielka Brytania, narzucając handel opium w XIX wieku, sprawiła, że mieszkańcy Chin, aby zaspokoić popyt na opium, MUSIELI handlować z Imperium Brytyjskim.
VI. fortele OSTANIEJ LINII OBRONY
Ostatnia grupa fortelów jest w użyciu najbardziej ryzykowna. Wymaga finezji i umiejętności. Zarezerwowane są do zmagań o najwyższe stawki i może być zastosowana tylko przez doświadczonych generałów.(31) Pułapka pięknej kobiety
Użyj prostytutek do odwrócenia uwagi dowódcy, odurzenia go narkotykami, wydobycia informacji. Seks, narkotyki, hazard, bogactwo, nawet pochlebstwa – wszystko to są „pułapki pięknej kobiety”, które z pewnością złamią wolę dowódcy.
Sun Zi naciskał, aby dowódca był osoba o wysokich walorach moralnych i prawości. Dowódca, który nie jest rozwiązły, będzie na ten fortel całkowicie odporny. Wielu chińskich generałów za punkt honoru brało sobie jeść dokładnie to, co żołnierze w polu – nie otaczali się luksusem do czasu, aż wojna była zakończona i znaleźli się z powrotem w domu.
Przykłady:
- taktyka rozmów łóżkowych z podstawionymi kochankami. Francuski Ruch oporu w czasie II Wojny Światowej stosował tą metodę z wielkim sukcesem, wysyłając ochotniczki chętne do poświęceń, aby zdobywały informacje w czasie rozmów łóżkowych.
(32) Fortel „Pustego miasta”
Fortel podwójnego blefu. Okaż wrogowi rzeczywistą słabość, aby pomyślał on, że to podstęp. Co ważne, jest to element wojny psychologicznej – musimy mieć pewność, że wróg zachowa się ostrożnie i zacznie być podejrzliwy. Sun Zi napisał:
Gdy nie pragniemy walki, możemy powstrzymać wroga od ataku nawet jeśli granica naszych linii będzie narysowana patykiem w piasku. Wszystko czego potrzebujemy to rzucić na scenę rozgrywki jakiś element, który zupełnie nie pasuje do przemyśleń przeciwnika i zburzy jego ocenę sytuacji. (R. VI – Silne i słabe punkty.)
Komentatorzy Sun Zi podpowiadają: „puste uczynić podwójnie pustym, a twój wróg straci rozeznanie sytuacji.
Gdy twoje możliwości obrony są wyczerpane, spróbuj nieoczekiwanego. W wielu sytuacjach w przeszłości, dowódcy celowo otwierali bramy fortec, zapraszając wroga, aby zbliżył się i zaatakował.
Innym sformułowaniem tej samej strategii jest fragment ze „Snu o czerwonym pawilonie” :
Kiedy fałszywe udaje prawdziwe, prawdziwe [również zdaje się] fałszem.
Przykłady:
– Dowódca okrążonego przez Indian fortu otworzył szeroko bramy palisady, w której się bronił. Indianie byli tak zdziwieni tym postępkiem, że zadecydowali nie atakować.
– Innym sposobem użycia jest sprawienie, żeby wróg uwierzył, że umocnienia, które chce zaatakować, są już opuszczone przez naszych żołnierzy. Możliwy jest też trik odwrotny: sekretne opuszczenie stanowisk tak aby wróg szykował frontalny atak miast próbować przeszkodzić nam w ucieczce. Pamiętajmy wycofanie się Jerzego Waszyngtona – po nastaniu dnia Brytyjczycy zaatakowali pusty obóz. Co stałoby się, gdyby Waszyngton nagle zaatakował pogrążonych w konfuzji i rozprężeniu Brytyjczyków, stojących na środku porzuconego obozowiska?
– Odmiana tego fortelu została użyta do zdobycia Troi. Grecy przekonali Trojan, że ich armia się wycofała, pozostawiwszy jedynie wielkiego drewnianego konia. W ten sposób Grecy stworzyli iluzję „opuszczonego miasta”, a Trojanie, osłabiwszy czujność, sami wprowadzili konia do wewnątrz miasta.
(33) Fortel siania niezgody.
(1) Użyj szpiegów przeciwnika do dezinformacji; (2) zasiej niezgodę w jego obozie. W ostatnim z rozdziałów „Sztuki Wojny” Sun Zi zaleca pożytkowanie szpiegów, otwarcie preferując kaptowanie szpiegów przeciwnika. Zdradziwszy już, szpieg zacznie karmić własnych dowódców fałszywymi informacjami i prowadzić działania dywersyjne we własnym obozie. Niezgoda i dyskusje narosną, jeśli szpiedzy donosić będą sprzeczne informacje co do sytuacji.
Taktyka taka może być wyjątkowo skuteczna, jednak zostawiona jest na sam koniec, gdyż tworzenie podwójnych agentów i tkanie odpowiednich ścieżek w zamysłach i planach przeciwnika wymaga czasu i olbrzymiej finezji.
Gdy nie masz dostępu do szpiegów jako takich, pamiętaj, aby uważnie słuchać słów twoich oponentów. Słowa te ujawnią jego zamysły i stan umysł. A kiedy je poznasz, możesz łatwo odkryć, w jaki sposób je zdyskredytować lub zakłócić.
Przykłady:
(34) Zaszkodź sobie by zyskać zaufanie
Gdy władca za wszelką cenę musi poznać zamysł wroga, pozoruje kłótnię między sobą a swoim zaufanym asystentem bądź podległym generałem. Król może otwarcie oskarżyć o zdradę, zdegradować, odciąć od awansu, zarzucić niekompetencję. Z takim „poniżonym” osobnikiem z pewnością prędzej czy później skontaktują się osoby planujące przewrót, zabójstwo itp. Nasz „poniżony” łatwo uzyska zaufanie, gdyż jego cierpienia są przekonujące dla przeciwników i spiskowców bądź podobnie poszkodowanych, dzięki czemu ci zostaną wykryci i unieszkodliwieni.
Przykłady:
(35) Sekwencja forteli
Zastosuj kilka forteli, z których dopiero ostatni będzie wymierzony w przeciwnika. Wszystkie wcześniejsze mają na celu jedynie sprawić, aby przeciwnik znalazł się w najbardziej podatnej na zniszczenie formie.
Przykłady:
Sekwencja forteli polega na umiejętności dostosowania narzędzie swojej pracy – zbudowania całego ciągu forteli, który jest dostosowany do własnych możliwości i do sytuacji. Taką umiejętność demonstruje Tuco, jeden z bohaterów filmu Dobry, zły i brzydki (1966, reż. Sergio Leone) składa własny rewolwer z kilku różnych modeli.
(36) Ucieczka najlepszym rozwiązaniem
Ten kto ucieka dzisiaj, jutro będzie walczył dalej. Fortel ucieczki. A tak naprawdę to fortel nie podejmowania bezcelowej aktywności. Działaj wtedy, gdy przynosi to należyty skutek.
Nie walcz, jeśli nie masz szans na wygraną. Zachowaj siły i sprawność na lepszą okazję. Uciekaj, by zwyciężyć następnym razem. Ludzie zachodu, przyzwyczajeni do „śmierci na polu chwały” i „walki do ostatniego żołnierza” dziwią się, że ucieczka jest jedną akceptowanych taktyk stosowanych w dawnych Chinach. Gdy nie masz szans na zwycięstwo, honorowa przegrana nie jest rozwiązaniem – śmierć na polu chwały posłuży, co najwyżej, przyszłym pokoleniom. Ten, kto ucieka dzisiaj, jutro będzie walczył dalej. Uciekaj, udawaj poddanie, pozoruj podporządkowanie i posłuszeństwo. Dzięki temu jutro będziesz walczył dalej. Zaatakuj ponownie, gdy nadarzy się okazja.
Przykłady:
Niewygodnych rozmów nie należy podejmować:
Robert A. Heinlein , Luna to surowa pani
Wręcz idealnym zestawieniem tego jak odmiennie może być postrzegana sytuacja, jest dyskusja pod tym linkiem.
Sam przebieg zdarzenia i kwestia, kto je wygrał jest postrzegana skrajnie odmiennie. Widzimy w działaniu mentalność zachodnią: zachowanie honoru przez przyjęcie wyzwania, mus udowodnienia męskości. W tak zdefiniowanym konflikcie zaatakowany kierowca, starając się wobec przyjmując postawę uległości, przegrał, a nawet przy okazji uległością dał zły przykład wiezionym przez siebie dzieciom. Według przeciwnej interpretacji, typu "wschodniego", nieprzyjęcie wyzwania i "pokazanie brzucha [jak pies" agresywnemu napastnikowi, było optymalnym sposobem reakcji. Dodać trzeba, że skutecznym. Jeden z użytkowników dociera do sedna: Jak mniejszą ceną (niż dostanie plaskacza i strata "honoru" przed dziećmi) udaje się Wam osiągnąć to samo co ten ojciec: ochrona zdrowia swojego (zachowanie żywiciela rodziny), dzieci, ochrona mienia (nietknięte auto), ochrona prawna (uniknięcie zarzutów przekroczenia obrony koniecznej, danie typowi z BMW nauczkę i sprawiedliwość).
