Choć nowoczesna nauka powstała w Europie (o tym, czym jest myślenie naukowe można przeczytać tutaj), jednak przez setki i tysiące lat to Chiny były najbardziej rozwiniętym cywilizacyjnie rejonem naszej planety. Jeszcze w XVII i XVIII wieku przyjeżdżający do Chin podróżnicy i kupcy przyjeżdżali po to, by podpatrywać, wykradać i jawnie kopiować sekrety technologiczne.
Sekrety te – koncepcje, pomysły i wynalazki, zostały oczywiście w Europie udoskonalone ponad wyobrażenie oryginalnych twórców, jednak to już inna historia. Oryginalne idee większości przełomowych odkryć wywodzą się z obszaru Chin. Szereg czynników sprawił, że nie zostały one ani udoskonalone, ani zastosowane na szerszą skalę. Jednym z tych czynników był brak bodźców ekonomicznych i kulturowych do dokonania niezbędnej przebudowy skostniałych zazwyczaj stosunków społecznych. Rozbudowana biurokracja cesarska mogła jednym edyktem zabronić pewnego rodzaju działalności, jak to stało się z dalekomorskimi wyprawami za czasów dynastii Ming. W podzielonej politycznie Europie taka decyzja mogła być podjęta przez jednego króla, ale inny mógł podjąć decyzję odwrotną. Stąd też uparty Kolumb próbując uzyskać wsparcie dla swojej wyprawy mógł w końcu znaleźć władcę, który gotów był zainwestować w ryzykowne przedsięwzięcie.
Poniżej kilka najbardziej znanych lub po prostu najistotniejszych wynalazków, które zostały odkryte, czy też stworzone na terenie zajmowanym przez cywilizację chińską:
Kompas pełny artykuł
System dziesiętny
Najstarszy zapis chiński wykorzystujący system dziesiętny pochodzi z XIII w. p.n.e. Jest to inskrypcja, w której 547 dni zostało zapisanych jako „pięć setek + cztery dziesiątki + siedem dni”.
System dziesiętny był poniekąd koniecznością dla Chińczyków, jako że w innym przypadku konieczne byłoby wymyślenie znacznej liczby zupełnie nowego znaku do zapisu każdej liczby. Pozycyjny zapis liczb automatycznie stał się bardzo pomocny w budowaniu twierdzeń matematycznych i księgowości w handlu i administracji cesarskiej.
Pierwsze udokumentowane użycie systemu dziesiętnego do zapisu liczb w Europie miało miejsce w hiszpańskim manuskrypcie z 976 roku n.e. W chwili obecnej w Chinach stosuje się cyfry arabskie, tak jak w Europie. Pamiętać jednak należy, że Arabowie zaczerpnęli je z terenu Indii.
Papier pełny artykuł
Został wynaleziony w Chinach w II w. p.n.e. Najstarszy kawałek papieru jest datowany na 140–87 r. p.n.e. Został znaleziony w 1957 roku w grobowcu w pobliżu miasta Xi'an. Wykonano go z włókien konopi.
Pierwszy papier był gruby, szorstki i wyjątkowo mocny. Wyrabiano go z włókien, które moczono, tłuczono i rozdrabniano, a następnie rozkładano do wysuszenia na tkanych matach. Woda odsączała się, kapiąc pod matę, a wysuszona masa, czyli papier zostawała na jej powierzchni. czytaj dalej...
Druk
Pierwsze pojedyncze znaki, odlewane w brązie, a służące do druku krótkich sentencji i zaklęć, datowane są na VII w. p.n.e. Do wykonania pierwszej znanej ruchomej czcionki, zastosowano wypaloną glinę – zrobił to niejaki Bi Sheng (畢昇). Po drukowaniu rozdzielał czcionki i używał ich na nowo.
Ze względu na charakter języka chińskiego, czyli olbrzymią ilość niezależnych znaków, technologie ruchomej czcionki przez długi czas nie były w Chinach rozwijane.
Niejaki Wang Zhen (王禎) ulepszył ten sposób przez użycie czcionek drewnianych i około roku 1297 zastosował je do druku książki „Traktat o rolnictwie”, wydanej w 1313 r. Niedługo potem w Chinach zastosowano czcionkę metalową. Zastosowanym metalem był brąz.
Nieco wcześniej, bo w roku 713 w Chinach zaczęto publikować pierwszą gazetę, zatytułowaną „Różne wiadomości”. Pierwsza książka drukowana – „Diamentowa Sutra” – wydana została dokładnie 11 maja 868 roku. Wtedy to wydrukowany zwój o długości nieco ponad 5 metrów i szerokości ok. 30 cm, ujrzał światło dzienne.
W Europie pierwsza książka została wydrukowana w 1440 roku. Była to Biblia Guttenberga.
Proch
Receptura prochu została opracowana przez chińskich alchemików – Taoistów, starających się wynaleźć eliksir nieśmiertelności. Później formuła wytwarzania czarnego prochu z saletry, siarki i węgla drzewnego była zastosowana także do celów militarnych. czytaj dalej...
Taczka
Pierwsze chińskie opisy taczki pochodzą z I wieku p.n.e. Najstarszy malunek przedstawiający taczkę to relief na grobowcu w prowincji Sichuan, datowany na 118 r. n.e. Pierwsza europejska wzmianka o taczce pochodzi z budowy katedry Chartres w roku 1220.
Chomąto
Chomąto pojawiło się w Europie między rokiem 920 a 1000 n.e. i rozprzestrzeniało do wieku XII wieku. Do tego czasu w Europie stosowano uprząż szyjną, która powodowała duszenie się zwierzęcia i zmniejszała jego wydajność. Do ciągnięcia ciężaru 0,5 tony potrzeba było dwóch koni. Po wprowadzeniu chomąta jeden koń był w stanie uciągnąć 1,5 tony ładunku.
Pług skibowy
Pług ten powstał w Chinach około III w. Dzięki
zaawansowanej konstrukcji, a przez to redukcji tarcia, pozwalał
na bardzo wydajne prace rolnicze.
Ten rodzaj pługa zaimportowany do Europy (wpierw do Holandii)
przyczynił się do rozpoczęcia rewolucji agrarnej na naszym kontynencie.
Soczewka
Komorowa śluza kanałowa
Zegar mechaniczny
Papierowe pieniądze
W roku 806 n.e., w czasie dużych niedoborów miedzi za czasów panowania cesarza Xianzonga dynastii Tang, po raz pierwszy wprowadzono papierowe pieniądze. Ich dystrybucja była oczywiście kontrolowana przez rząd centralny. Papierowy pieniądz, zwany był feiqian 飛錢 „latające pieniądze”, qianyin 錢引 „kupony pieniężne”, jiaozi 交子 „środki wymiany”, lub bianqian 便錢 „wygodne pieniądze” .
Popularność papierowego pieniądza była największa w czasach dynastii Song i Yuan. Po falach olbrzymich inflacji w okresie późnej dynastii Ming, zarzucono ich użycie po dekrecie jednego z cesarzy kolejnej dynastii (Qing).Pierwsze nowoczesne banknoty wprowadzono ponownie w XIX wieku. W Europie pierwsze papierowe pieniądze wprowadzono w Szwecji w roku 1661.
Liczydło
W czasach zamierzchłych Chińczycy używali do liczenia małych metalowych prętów zwanych suànchóu 算籌. Gdy te okazały się niewystarczające do skomplikowanych obliczeń, wynaleziono liczydło.
Zazwyczaj liczydło jest drewnianą ramką wewnątrz której umieszczone jest kilka bądź kilkanaście prętów. Na pręty nanizane są koraliki reprezentujące liczby. Typowe liczydło podzielone jest na dwie części – w jednej są dwa koraliki symbolizujące 5; w dolnej części jest pięć koralików oznaczających 1.
Aby ułatwić liczenie za pomocą liczydła, powymyślano szereg rymów, których recytowanie pomaga w zmniejszeniu ilości błędów w rachunkach, a przede wszystkim przyspieszało wszystkie operacje – dodawanie, odejmowanie a także mnożenie i dzielenie.
Ponieważ używanie liczydła wymaga sprawnej koordynacji wzroku, ruchu rąk i umysłu użytkownika, jest uznawane za znakomite ćwieczenie podnoszące poziom umiejętności motoryczno-decyzyjnych. Niektórzy ludzie doszli we władaniu nim do tak wielkiej biegłości, że potrafią operować na liczydle obiema rękami.
Ponieważ liczydło było tanie w produkcji i łatwe w obsłudze, rozpowszechniło się na całe Chiny, a później przeniknęło do Korei, Japonii i Europy.
Ster rufowy
Pierwsze w historii świata wizerunki steru rufowego zostały odkryte na ceramice pochodzącej z I w. n.e. Najstarsze europejskie wzmianki o sterze rufowym pochodzą z 1180 r. n.e.
Pierwsza wzmianka o destylowanych ( a raczej „wymrażanych” )
alkoholach pochodzi z 290 r. n.e. Niejaki Zhang Hua w swoich „Zapiskach
o rzeczach różnych” pisał; „W zachodnich rejonach mają
wino robione z winorośli, o którym mówi się, że będzie dobre przez
lata, nawet przez dziesięć. Jeśli ktoś się go napije, to nie wyjdzie
ze stanu nietrzeźwości przez całe dni” . W Chinach destylowano
alkohole przynajmniej od VII w. n. e., tymczasem w Europie wynaleziono
metodę destylacji dopiero w XII w. we Włoszech.
Wymrażanie alkoholu polegało na zamrażaniu wina i następnie zlewaniu niezamarzniętego alkoholu. Taka procedura stanowiła też test na siłę trunku.
Żeliwo
Dwa wynalazki pozwoliły Chińczykom na wytworzenie żeliwa: zaawansowana budowa piecy hutniczych i odkrycie, że domieszka fosforu obniża temperaturę topnienia żelaza. W III w. n.e. wynaleziony wyżarzanie i utwardzanie żelaza, co pozwoliło na rozwój pługu i zaawansowanych broni, np. dłuższe miecze.
Zapałki
Pierwsza wzmianka o zapałkach w Chinach pochodzi z 577 roku. W czasie oblężenia jednego z miast należących do państwa Północne Qi zabrakło krzesiw. Aby rozpalać ogień do gotowania i ogrzewania, trzeba było wykazać inwencję. Zapałki sprokurowały ponoć nadworne damy, robiąc je z drzazg sosnowych zamaczanych w siarce.
Rotor (helikoptera)
W IV wieku n.e. popularną zabawką w Chinach była „bambusowa ważka”. Nawinięty sznurek sprawiał, że śmigło z pochylonymi płatami nośnymi gwałtownie unosiło się w powietrze. Ponoć zabawka była w 1809 roku przedmiotem studiów Sir Georgea Cayleya – ojca XIX-wiecznej aeronautyki.
Sejsmograf
Sejsmograf został wynaleziony przez wielkiego mateamtyka i wynalazcę Cheng Henga. Odkrycie to, potrzebne administracji chińskiej dynastii Han do przewidywania zachowań ekonomii imperium. Wynalezienie aparatu zostało odnotowane w roku 132.
Krążenie krwi
Opis i rozważania dot. krążenia krwi zostały opisane w chińskiej księdze z II w. p.n.e. pt. Podręcznik medycyny cielesnej Żółtego Cesarza.
Latawiec
Pierwsze wzmianki widnieją w opowieściach i legendach z V w. p.n.e.
Rakieta i rakieta wielostopniowa
W Chinach wynaleziono także:
- druk drzeworytowy
- okręty o kadłubach podzielonych grodziami wodoszczelnymi na komory
