
Dynastia Han
Władcy Han za fundament swojego imperium mieli osiągnięcia cywilizacyjne Okresy Walczących Królestw i polityczne zjednoczenie odziedziczone po znienawidzonej efemerycznej dynastii Qin.
Istniała
Ustanowienie dynastii i pierwszy cesarz
Wkrótce po ustanowieniu dynastii Han, pierwszy cesarz Liu Bang przyznał rozległe terytoria arystokracji wywodzącej się z własnego klanu, przywódcom rebelii z innych krajów niż jego własny oraz towarzyszom broni. Zarządcy ci tytułowali się królami, posiadali własne armie, nakładali podatki, bili własny pieniądz i zarządzali nominacjami na terenie który kontrolowali.
Liu Bang jako cesarz wprowadził bardzo rozsądny system rządów – otóż on jedynie zatwierdzał memoranda proponowane przez urzędników nadwornych. Sam nie zabierał głosu w kształtowaniu propozycji. Pozostawiało to miejsce na ich merytoryczną krytykę i korektę – zarówno na szczeblu pałacu cesarskiego, jak i administracji na szczeblu prowincji i komanderii.
Rządy cesarza Wu
Gdy cesarz Wu objął tron, dokonał reform ograniczających władztwo królów. Z mocy jego rozporządzenia nie jeden, ale wszyscy potomkowie królów dziedziczyli fragmenty terytorium przyjmując tytuł markizów. Wkrótce terytoria „królestw" rozpadły się na mniejsze „dzielnice", które podporządkowano bezpośrednio władzy centralnej. Kolejnym krokiem było pozbawienie markizów ich tytułów szlacheckich.
Drugą kluczową zmianą wprowadzoną przez tego cesarza, było ustanowienie Konfucjanizmu jako ideologii państwowej. Czyn ten był niezbędny w celu wzmocnienia i legitymizacji władzy centralnej. Zmiana ideologii państwowej przebiegała pod wpływem i nadzorem uczonego konfucjańskiego Dong Zhongshu. Wcielono w życie i wpojono w świadomość poddanych następujące doktryny i zmiany:
– Niebo i Wola Niebios ma decydującą rolę ponad wszystkimi sprawami
– Cesarz jest synem Nieba i jako taki sprawuje władzę nad światem i ludźmi go zamieszkującymi.
– ograniczono wpływ oddziaływania „Stu szkół" i ustanowiono Konfucjanizm jako ideologię państwową.
– administracja została przejęta przez uczonych konfucjańskich, utrwalając tym samym przyczółki nowej ideologii i szybko przejmując w ten sposób kontrolę nad aparatem państwa.
Oprócz tych zmian, cesarz Wu wprowadził szereg reform i innowacji. Jedną z nich była zasada datowania wydarzeń nianhao, która systematyzowała zapis historyczny. Wprowadzenie tego systemu pozwoliło na jasne określanie czasu wydarzeń historycznych. Lata liczono od chwili wstąpienia na tron każdego kolejnego cesarza. Można też było nazywać okresy panowania tego samego cesarza. Dzisiaj w Republice Chińskiej na Tajwanie zlicza się lata od chwili ustanowienia rządu narodowego w 1911 roku. Tak więc w urzędach w roku 2014 n.e. czasomierze pokazują rok 103 Republiki.
Cesarz Wu dokonał także wielu innych zmian, które wzmocniły rządy rodu Han. Wprowadził również nowe podatki handlowe i ustanowił monopol na bicie monet miedzianych. Ustanowił też państwowy monopol na handel solą, żelazem i alkoholem.
Prowadził aktywne podboje i aktywna pacyfikację plemion i ludów pogranicznych. W roku 128 p.n.e.zagarnął Mandżurię> wkrótece potem opanował królestwa środkowej i północnej Korei (109–106 r. p.n.e.). Imię cesarza (wu oznacza wojskowość, waleczność, oręż) upamiętnia właśnie ten aspekt jego rządów.
Okres załamania, chaosu, a następnie restytucji dynastii Han
Skomplikowana sytuacji polityczna i intrygi na dworze cesarskim zbliżały moment upadku dynastii. Coraz większy wpływ na decyzje polityczne uzyskiwał ród cesarzowej – Wang. Jednocześnie kolejni władcy nie byli dość silni aby oprzeć się roszczeniom potężniejących rodów arystokratycznych i pozwalali im na coraz większe uciskanie warstwy chłopstwa, której praca dostarczała wpływów z podatków. Urzędnicy stawali się coraz bardziej skorumpowani, a koszt uzyskiwania stanowisk (łapówki) przerzucali na swoich poddanych.
Ród Liu nie wydał już żadnego wybitnego władcy. W roku 7 p.n.e. na tronie osadzono cesarza Pinga, co oznaczało, że stanowisko regenta zajmie cesarzowa wdowa Wang. Faktyczną władzę polityczną dzierżył jednak jej bratanek, Wang Meng, który stopniowo za pomocą intryg skupił w swoim ręku całą władzę.
Wprowadził on m. in. reformy rolne, niosące ulgę uciśnionemu chłopstwu. Sytuacja jednak nieodwracalnie ciążyła ku ogólnemu załamaniu. Presja ze strony warstw urzędniczych wymusiła decyzję, aby stanowiska mogły być dziedziczone.
Do załamującej się sytuacji wewnętrznej dołączyła seria katastrof naturalnych: powodzi, susz i plagi szarańczy. Sporadyczne bunty o podłożu politycznym stopniowo przekształciły się więc w niepowstrzymaną falę ruchów ludowych, co szybko zaowocowało buntami, które destabilizowały całe państwo.
Restytucja rodu Liu i utworzenie Wschodniej Dynastii Han
Po okresie zamieszania dokonano restauracji dynastii Han. Nowym cesarzem został w 25 roku n.e. Liu Xiu. Definitywne skonsolidowanie i odtworzenie imperium zabrało jednak jeszcze 10 kolejnych lat. Ponieważ Chang'an, dotychczasowa stolica dynastii Han, zostało dwukrotnie zniszczona i splądrowane, stolicą Późniejszej Dynastii Han zostało położone na wschód Luoyang.
Poczet władców (30)

Gao Zu 高祖
Chronologicznie to pierwszy władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 206 → 195 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Bang 劉邦
Imię świątynne: Gao Zu 高祖
Okresy dynastyczne nianhao

Chronologicznie to drugi władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 194 → 188 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Ying 劉盈
Imię pośmiertne: Hui Di 惠帝
Okresy dynastyczne nianhao

Chronologicznie to trzeci władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 188 → 184 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Gong 劉恭
Imię pośmiertne: Shao Di Qian Shao Di 前少帝
Okresy dynastyczne nianhao

Chronologicznie to czwarty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 184 → 180 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Hong 劉弘
Imię pośmiertne: Hou Shao Di 後少帝
Okresy dynastyczne nianhao

Chronologicznie to piąty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 179 → 157 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Heng 劉恆
Imię pośmiertne: Wen Di 文帝
Rządy tego władcy to 1. okres nianhao

Chronologicznie to szósty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 156 → 141 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Qi 劉啟
Imię pośmiertne: Jing Di 景帝
Rządy tego władcy to cztery okresy nianhao

Chronologicznie to siódmy władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 140 → 87 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Che 劉徹
Imię pośmiertne: Wu Di 武帝
Rządy tego władcy to 11. okresów nianhao

Chronologicznie to ósmy władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 86 → 74 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Fuling 劉弗陵
Imię pośmiertne: Zhao Di 昭帝
Rządy tego władcy to trzy okresy nianhao
Król Changyi
inne imię markiz Haihun 海昏侯Chronologicznie to dziewiąty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 74.
Imię osobiste: Liu He 劉賀
Imię pośmiertne: (Chāngyì Wang) 昌邑王
Rządy tego władcy to 1. nie ma żadnych nianhao
Chronologicznie to dziesiąty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 73 → 49 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Xun 劉詢
Imię pośmiertne: Xuān dì 宣帝
Rządy tego władcy to 7. okresów nianhao

Chronologicznie to jedenasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 48 → 33 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Shi 劉奭
Imię pośmiertne: Yuán Dì 元帝
Rządy tego władcy to cztery okresy nianhao

Chronologicznie to dwunasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 32 → 7 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Ao 劉驁
Imię pośmiertne: Chéng Dì 成帝
Rządy tego władcy to 7. okresów nianhao

Chronologicznie to trzynasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 6 → 1 p.n.e..
Imię osobiste: Liu Xin 劉欣
Imię pośmiertne: Āi Dì 哀帝
Okresy dynastyczne nianhao
Jiànpíng 建平 6–3 BCYuánshòu 元壽 2–1 BC

Chronologicznie to czternasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 1 p.n.e.–5 n.e..
Imię osobiste: Liu Kan 劉衎
Imię pośmiertne: Píng Dì 平帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yuánshǐ 元始 1 BC–5 ADRuzi Ying 孺子嬰
Liu Ying 劉嬰 6–8
Jùshè 居攝 6–Oct. 8
Chūshǐ 初始 8 listopada. 8–8 grudnia

Chronologicznie to piątnasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 6 → 8.
Imię osobiste: Liu Ying 劉嬰
Imię pośmiertne: Ruzi Ying 孺子嬰
Okresy dynastyczne nianhao
Jùshè 居攝 6–października 8 Chūshǐ 初始 listopada 8–grudnia 8
rządu cesarza Gengshi 23–25 n.e. nie zalicza się do czasu trwania dynastii Zachodniej Han.
Chronologicznie to szesnasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 23 → 25.
Imię osobiste: Liu Xuan 劉玄
Imię pośmiertne: Geng Shi Di 更始帝
Okresy dynastyczne nianhao
Gēngshǐ 更始 23–25
Chronologicznie to siedemnasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 25 → 57.
Imię osobiste: Liu Xiu 劉秀
Imię pośmiertne: Guang Wu Di 光武帝
Okresy dynastyczne nianhao
Jiànwǔ 建武 25–56Jiànwǔzhōngyuán 建武中元 56–57

Chronologicznie to osiemnasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 58 → 75.
Imię osobiste: Liu Zhuang 劉莊
Imię pośmiertne: Míng Dì 明帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yǒngpíng 永平 58–75
Chronologicznie to dziewiętnasty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 76 → 88.
Imię osobiste: Liu Da 劉炟
Imię pośmiertne: Zhāng Dì 章帝
Okresy dynastyczne nianhao
Jiànchū 建初 76–84Yuánhé 元和 84–87
Zhānghé 章和 87–88

Chronologicznie to dwudziesty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 89 → 105.
Imię osobiste: Liu Zhao 劉肇
Imię pośmiertne: Hé Dì 和帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yǒngyuán 永元 89–105Yuánxīng 元興 105

Chronologicznie to dwudziesty pierwszy władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 106 .
Imię osobiste: Liu Long 劉隆
Imię pośmiertne: Shāng Dì 殤帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yánpíng 延平 dziewięć miesięcy roku 106
Chronologicznie to dwudziesty drugi władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 106 → 125.
Imię osobiste: Liu Hu 劉祜
Imię pośmiertne: Ān Dì 安帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yǒngchū 永初 107–113Yuánchū 元初 114–120
Yǒngníng 永寧 120–121
Jiànguāng 建光 121–122
Yánguāng 延光 122–125

Běixiānghóu (markiz Beixiang) 北鄉侯
* - uwaga, imię tożsame z imieniem króla Hongnong (panował r. 189)Chronologicznie to dwudziesty trzeci władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 125.
Imię osobiste: Liú Yì 劉懿
Imię pośmiertne: Shao Di 少帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yánguāng 延光 125
Chronologicznie to dwudziesty czwarty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 125 → 144.
Imię osobiste: Liu Bao 劉保
Imię pośmiertne: Shùn Dì 順帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yǒngjiàn 永建 126–132Yángjiā 陽嘉 132–135
Yǒnghé 永和 136–141
Hàn'ān 漢安 142–144
Jiànkāng 建康 144

Chronologicznie to dwudziesty piąty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 144 → 145.
Imię osobiste: Liu Bing 劉炳
Imię pośmiertne: Chōng Dì 沖帝
Okresy dynastyczne nianhao
Yōngxī 永嘉 145
Chronologicznie to dwudziesty szósty władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 145 → 146.
Imię osobiste: Liu Zuan 劉纘
Imię pośmiertne: Zhì Dì 質帝
Rządy tego władcy to 1. okres nianhao

Chronologicznie to dwudziesty siódmy władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 146 → 168.
Imię osobiste: Liu Zhi 劉志
Imię pośmiertne: Huán Dì 桓帝
Okresy dynastyczne nianhao
Jiànhé 建和 147–149Hépíng 和平 150
Yuánjiā 元嘉 151–153
Yǒngxīng 永興 153–154
Yǒngshòu 永壽 155–158
Yánxī 延熹 158–167
Yǒngkāng 永康 167

Chronologicznie to dwudziesty ósmy władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 168 → 189.
Imię osobiste: Liu Hong 劉宏
Imię pośmiertne: Líng Dì 靈帝
Okresy dynastyczne nianhao
Jiànníng 建寧 168–172Xīpíng 熹平 172–178
Guānghé 光和 178–184
Zhōngpíng 中平 184–189

Inne imię: Hóng Nóng Wáng (król Hongnong) 弘農王
Chronologicznie to !!! władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 189.
Imię osobiste: Liu Bian 劉辯
Imię pośmiertne: Shǎo Dì 少帝
Okresy dynastyczne nianhao
Guīngxī 光熹 189
Chronologicznie to !!! władca dynastii Han. Czas życia / rządów: , 189 → 220.
Imię osobiste: Liu Xie (liú xié) 劉協
Imię pośmiertne: Xian Di 獻帝
Rządy tego władcy to 5. okresów nianhao
Ważniejsze wydarzenia: 9
Bibliografia i źródła wiedzy
Warto przeczytać
Spodobał ci się artykuł? Polub go lub polub Chiny.pl na Facebooku:
A jeśli masz jakieś uwagi, napisz komentarz poniżej
Ilość powiązanych artykułów: 2

Poprzedni okres historyczny:
Dynastia Qin i zjednoczenie Chin
Zmagania o supremację w Epoce Wiosen i Jesieni, a następnie Okresie Walczących Królestw stopniowo redukowały ilość istniejących państw. W roku 400 p.n.e. było ich siedemnaście. W roku 300 p.n.e. – jedenaście, jednak w roku 256 zostało jedynie siedem największych państw - wszystkie inne zostały pożarte w niekończących się wojnach i intrygach. Owe siedem potęg prowadziło brutalną, pełną podstępów grę o przetrwanie i dominację.

Czasy tej dynastii:
Rządy cesarza Wu z dynastii Han
Gdy cesarz Wu objął tron cesarski, dokonał reform ograniczających tą niebezpieczną dla cesarstwa władzę królów. Z mocy jego rozporządzenia potomkowie królów dziedziczyli fragmenty terytorium przyjmując tytuł markizów. Wkrótce terytoria „królestw” rozpadły się na mniejsze „dzielnice”, które podporządkowano bezpośrednio władzy centralnej. Kolejnym krokiem było pozbawienie markizów ich tytułów szlacheckich.