Ustanowienie dynastii i pierwszy cesarz

Wkrótce po ustanowieniu dynastii Han, pierwszy cesarz Liu Bang przyznał rozległe terytoria arystokracji wywodzącej się z własnego klanu, przywódcom rebelii z innych krajów niż jego własny oraz towarzyszom broni. Zarządcy ci tytułowali się królami, posiadali własne armie, nakładali podatki, bili własny pieniądz i zarządzali nominacjami na terenie który kontrolowali.

Liu Bang jako cesarz wprowadził bardzo rozsądny system rządów – otóż on jedynie zatwierdzał memoranda proponowane przez urzędników nadwornych. Sam nie zabierał głosu w kształtowaniu propozycji. Pozostawiało to miejsce na ich merytoryczną krytykę i korektę – zarówno na szczeblu pałacu cesarskiego, jak i administracji na szczeblu prowincji i komanderii.

Rządy cesarza Wu

Gdy cesarz Wu objął tron, dokonał reform ograniczających władztwo królów. Z mocy jego rozporządzenia nie jeden, ale wszyscy potomkowie królów dziedziczyli fragmenty terytorium przyjmując tytuł markizów. Wkrótce terytoria „królestw" rozpadły się na mniejsze „dzielnice", które podporządkowano bezpośrednio władzy centralnej. Kolejnym krokiem było pozbawienie markizów ich tytułów szlacheckich.

Drugą kluczową zmianą wprowadzoną przez tego cesarza, było ustanowienie Konfucjanizmu jako ideologii państwowej. Czyn ten był niezbędny w celu wzmocnienia i legitymizacji władzy centralnej. Zmiana ideologii państwowej przebiegała pod wpływem i nadzorem uczonego konfucjańskiego Dong Zhongshu. Wcielono w życie i wpojono w świadomość poddanych następujące doktryny i zmiany:

– Niebo i Wola Niebios ma decydującą rolę ponad wszystkimi sprawami

– Cesarz jest synem Nieba i jako taki sprawuje władzę nad światem i ludźmi go zamieszkującymi.

– ograniczono wpływ oddziaływania „Stu szkół" i ustanowiono Konfucjanizm jako ideologię państwową.

– administracja została przejęta przez uczonych konfucjańskich, utrwalając tym samym przyczółki nowej ideologii i szybko przejmując w ten sposób kontrolę nad aparatem państwa.

Oprócz tych zmian, cesarz Wu wprowadził szereg reform i innowacji. Jedną z nich była zasada datowania wydarzeń nianhao, która systematyzowała zapis historyczny. Wprowadzenie tego systemu pozwoliło na jasne określanie czasu wydarzeń historycznych. Lata liczono od chwili wstąpienia na tron każdego kolejnego cesarza. Można też było nazywać okresy panowania tego samego cesarza. Dzisiaj w Republice Chińskiej na Tajwanie zlicza się lata od chwili ustanowienia rządu narodowego w 1911 roku. Tak więc w urzędach w roku 2014 n.e. czasomierze pokazują rok 103 Republiki.

Cesarz Wu dokonał także wielu innych zmian, które wzmocniły rządy rodu Han. Wprowadził również nowe podatki handlowe i ustanowił monopol na bicie monet miedzianych. Ustanowił też państwowy monopol na handel solą, żelazem i alkoholem.

Prowadził aktywne podboje i aktywna pacyfikację plemion i ludów pogranicznych. W roku 128 p.n.e.zagarnął Mandżurię> wkrótece potem opanował królestwa środkowej i północnej Korei (109–106 r. p.n.e.). Imię cesarza (wu oznacza wojskowość, waleczność, oręż) upamiętnia właśnie ten aspekt jego rządów.

Okres załamania, chaosu, a następnie restytucji dynastii Han

Skomplikowana sytuacji polityczna i intrygi na dworze cesarskim zbliżały moment upadku dynastii. Coraz większy wpływ na decyzje polityczne uzyskiwał ród cesarzowej – Wang. Jednocześnie kolejni władcy nie byli dość silni aby oprzeć się roszczeniom potężniejących rodów arystokratycznych i pozwalali im na coraz większe uciskanie warstwy chłopstwa, której praca dostarczała wpływów z podatków. Urzędnicy stawali się coraz bardziej skorumpowani, a koszt uzyskiwania stanowisk (łapówki) przerzucali na swoich poddanych.

Ród Liu nie wydał już żadnego wybitnego władcy. W roku 7 p.n.e. na tronie osadzono cesarza Pinga, co oznaczało, że stanowisko regenta zajmie cesarzowa wdowa Wang. Faktyczną władzę polityczną dzierżył jednak jej bratanek, Wang Meng, który stopniowo za pomocą intryg skupił w swoim ręku całą władzę.

Wprowadził on m. in. reformy rolne, niosące ulgę uciśnionemu chłopstwu. Sytuacja jednak nieodwracalnie ciążyła ku ogólnemu załamaniu. Presja ze strony warstw urzędniczych wymusiła decyzję, aby stanowiska mogły być dziedziczone.

Do załamującej się sytuacji wewnętrznej dołączyła seria katastrof naturalnych: powodzi, susz i plagi szarańczy. Sporadyczne bunty o podłożu politycznym stopniowo przekształciły się więc w niepowstrzymaną falę ruchów ludowych, co szybko zaowocowało buntami, które destabilizowały całe państwo.

Restytucja rodu Liu i utworzenie Wschodniej Dynastii Han

Po okresie zamieszania dokonano restauracji dynastii Han. Nowym cesarzem został w 25 roku n.e. Liu Xiu. Definitywne skonsolidowanie i odtworzenie imperium zabrało jednak jeszcze 10 kolejnych lat. Ponieważ Chang'an, dotychczasowa stolica dynastii Han, zostało dwukrotnie zniszczona i splądrowane, stolicą Późniejszej Dynastii Han zostało położone na wschód Luoyang.